دریاچه مهارلو

نام انگلیسی :  maharloo lake    

نام فارسی :  دریاچه مهارلو 

دریاچه مهارلو در موقعیت جغرافیایی N2927 E5248 در استان فارس واقع است. دریاچه مهارلو در حدود 18 کیلومترى جنوب خاورى شیراز قرار دارد. ارتفاع این دریاچه، 1460 متر از سطح دریا و بیشینه ژرفاى آن 3 مترگودى است. به همین دلیل میزان تبخیر بالاست و بخشى از بستر آن را لایه‎اى از نمک می‎پوشاند و فقط در بخش‎هاى شمالى و مرکزى آن، آن هم با ژرفاى خیلى کم (حداکثر 50 سانتیمتر) و شورى زیاد،آب وجود دارد. تأمین کننده اصلى آب این دریاچه رودها و آبراهه‎هایى هستند که از شمال باخترى و جنوب خاورى در آن تخلیه می‎شوند. مساحت آن در فصول مختلف متفاوت و تابع بارش‎هاى جوى است. جدا از تبخیر زیاد، نهشته‎هاى گچى سازند ساچون و دو گنبد نمکى واقع در خاور این دریاچه، در شورى بی‎اندازه آن تأثیر به سزایى دارند. نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان است که در مجاورت آن قرار گرفته است و بخش قدیمی روستای مهارلو در بخش ساحلی دریاچه واقع است.

توپوگرافی
دریاچه مهارلو در یک فرونشست ناودیس مانند با روند شمال باخترى – جنوب خاورى، شکل گرفته که گسل جوان و لرزه‎اى سروستان از آن می‎گذرد. به نظر می‎رسد که حرکات این گسل به ویژه از زمان پلیستوسن پسین به بعد، موجب تشکیل این فرونشست ناودیس گونه شده باشد. به باور کرینسلى (1970) به دلیل نبود سواحل کهن یا پادگانه‎هاى بلند، امکان وجود دریاچه‎اى در زمان پیش از پلیستوسن کم است و اگر دریاچه‎اى هم وجود داشته، در نقاطى بوده که امروزه در حاشیه دریاچه فعلى قرار می‎گیرد.

ترکیبات آب

آب این دریاچه از نوع کلریدسدیم – منیزیم، سولفات سدیم(4SO 2Na ، 2 MgCl، NaCl ) است و از نمک این دریاچه براى صنایع پتروشیمى استفاده می‎شود. در ضمن بالابودن پتاسیم و به ویژه منیزیم در شورابه‎هاى دریاچه مهارلو، امکان استحصال اقتصادى نمک‎هاى منیزیم به عنوان فرآورده اصلى و پتاسیم به عنوان محصول فرعى را امکان‎پذیر نشان می‎دهد.

منابع تامین آب

 این تالاب عمدتاٌ دارای آب شور است که توسط سه رودخانه  " نوبه اى خشک" ،  " حمزه"  و " سروستان"  و همچنین روان آب هاى کوه هاى مجاور تامین می شود. به علاوه چشمه های بزرگ و دائمی دریاچه نظیر  " بارمیشور "  و " آب پروران " از منابع تامین کننده آب تالاب مهارلو هستند  که به ترتیب در منتهی الیه شمال غربی  و در حاشیه شمالی آن واقع اند.

یکی از شگفتی های  تالاب مهارلو  آن است که به دلیل وجود چشمه های متعدد آب شیرین  در حاشیه شمالی و شمال غربی و نیز به دلیل شرایط اقلیمی خشک و در نتیجه رژیم  بارندگی  متاثر  از دور های بدون باران ، کم باران و بارندگی های شدید و موردی ، ریز تالاب های آب شیرین و لب شور  متعددی  رخ نمون دارند که بسته به میزان بارندگی ماهانه  و سالانه ، مساحت آنها متغیر  است و در برخی از آنها به  150 هکتار نظیر  "تالاب بارمیشور"  و 250 هکتار نظیر  "تالاب آب پروران"   نیز  می رسد .

پوشش گیاهی

 از گیاهان اطراف این تالاب می توان به گیاهان شور پسند نظیر   Tamarix-Suaeda- salicornia     اشاره داشت .  ولی در کنار  ریز تالاب های  " بارمیشو " و " آب پروران "  که از آب شیرین برخوردار هستند، پوشش گیاهی شامل Typha – Phragmites- Sedges- Chara است .

حیات وحش

 در کنار  چشمه های دائمی آب شیرین و ریز تالاب های  ایجاد شده آن ، مهارلو   زیستگاه بسیار ی از پرندگان مهاجر نظیر انواع  اردک ها  ، غاز ها و  فلامینگو ها   است که عموماٌ  برای زمستان گذرانی  به این تالاب  می آیند. در گزارش های سازمان حفاظت محیط زیست  پرندگان   فهرست شده زیر به ثبت رسیده است:

اردک مرمری- یلوه آبی – یلوه نوک سبز – چوب پا- خروس کولی دم سپید – پرستوی دریایی کوچک – سسک ابرو سفید – سسک تالابی  پر سرو صدا- پلیکان سفید – غاز خاکستری- تنجه – آنقوت- خوتکا- درنای معمولی – آوست – فلامینگوی بزرگ – غاز پیشانی سفید – پلیکان پاخاکستری – اردک سرسفید – عقاب دریایی دم سفید – عقاب تالابی – عقاب شاهی – بالابان – شاهین –  دم جنبانک کله زرد – گلو آبی 

تهدیدات زیست محیطی

پایین آمدن سطح آب کمک می کند که شرایط برای رشد یک جلبک یا همان کشند قرمز در دریاچه ها مهیا شود از این رو به دلیل کاهش آب طی چند مدت اخیر شاهد قرمز شدن دریاچه مهارلو هستیم. کشندهای قرمز یکسری از جلبکها هستند که نسبت به شوری مقاوم بوده و زمانیکه شوری آب بالا رود این جلبکها رشدشان بیشتر می شود. روند پایین آمدن آب و بالارفتن غلظت نمک در دریاچه مهارلو باعث شده که شرایط برای زیست این جلبک فراهم شود که برای موجودات دریاچه مضر است. هنگامی که تراکم جلبکها در سطح آب بالا رود به صورت لایه ای قرار می گیرند که مانع از تبادل هوا با آب و در نهایت کاهش اکسیژن می شود که در این شرایط سمهایی تولید می کند. رشد کشند قرمز در دریاچه مهارلو تاثیر منفی در حیات آرتمیا داشته زیرا وجود این جلبکها در دریاچه آنقدر زیاد است که رنگ دریاچه به طور کامل تغییر یافته است. آرتمیا نقش بسیار مهمی در از بین بردن برخی ناخالصیهای نمک و املاح آب و همچنین توجیه اقتصادی زیادی دارد.

با توجه به  اقلیم منطقه و ساختار  زمین شناسی  و سنگ شناسی ارتفاعات مشرف به دریاچه مهارلو  و بارندگی های شدید موردی  سیل آسا  ،   فرسایش های شدید  آبی در این ارتفاعات کاملاً  مشهود است.  برخی مطالعات انجام شده روی این دریاچه نشان از  ته نشینی گسترده مواد ناشی از فرسایش  های شدید  آبخیز های ارتفاعات  اطراف آن است که  سبب کاهش ژرفای  تالاب بویژه در ناحیه غربی شده است  .  نظریات کارشناسی گویای آن است که  در 50 سال گذشته  ، حدود 50 سانتی متر به ته نشست های دریاچه افزوده شده است و  به اعتقاد گروهی ازکارشناسان پیش بینی می شود که   اگر این روند ادامه یابد  و کنترلی بر فرسایش آبخیز های  آن اعمال  نشود ،  در آینده  ،  با توجه به محدودیت  عمق دریاچه مهارلو  ، این تالاب یکی از کارکرد های  مهم خود یعنی  کنترل سیلاب ها را  از دست خواهد داد .