پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی، اصفهان

نام انگلیسی:  Kolah Ghazi nature reserve    

نام فارسی :  پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی 

 

 

موقعیت جغرافیایی

پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی دراستان اصفهان بین E5145 الی E5215 طول شرقی و  N3200 الی N3230 عرض شمالی واقع شده است . مساحت آن در حدود 3815هکتارمی باشد.

پوشش گیاهی: انجیر ,‌بادام کوهی ,‌انار ,‌عناب ,‌ شیپوری ,‌بید , خارشتر,‌درمنه ,‌ اسپند,‌گل جالیز, شنگ ,گرامینه ها,  کلاغک ,‌ گل مریم ,‌سلین ,‌گون , گل گندم ,‌علف شوره , علف مار ,‌ریواس ,‌اسپرس , چوبک .

پستانداران : کل و بز و قوچ و میش ,‌ آهو,‌ خرگوش , پلنگ ,‌گرگ ,‌‌ کفتار , یوزپلنگ, ‌روباه ,‌ شغال ,‌ تشی و گربه وحشی.

پرندگان :کبک ,‌تیهو, باقرقره,‌ کلاغ سیاه ,‌چکاوک ,‌کاکلی ,‌دم جنبانک, زاغ نوک سرخ, زاغی,‌گنجشک سانان و عقابها .

خزندگان : مارجعفری,‌افعی شاخدار,‌مارقیطانی ,‌مار پلنگی ,‌مارمولک ,‌لاک پشت .

 

پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی در جنوب شرقی شهر اصفهان واقع شده است و جاده آسفالته اصفهان ـ شیراز از کناره شمالی و غربی آن میگذرد. مساحت پارک ملی کلاه قاضی ۴۷۲۶۲ هکتار و مساحت پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی ۳۵۷۴ هکتار می باشد. نزدیکترین گوشه پارک که گوشه شمال غرب آن است در حدود ۳۶ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد.

در این منطقه رشته کوههایی به موازات هم وجود دارند که جهت آنها شمال غربی به جنوب شرقی است. این پارک شامل رشته کوه شیدان و رشته کوه کلاه قاضی میباشد که این کوه نام خود را از دو ارتفاع سنگی گرفته که هر دو از دو طرف با شیبهای تند که به دشت ختم میشود و به صورت دو برج سنگی برافراشته اند.

پارک ملی کلاه قاضی به موجب شرایط خاص از دیرباز زیستگاه وحوش بوده و دارای قدمت تاریخی زیادی است. چنانکه در تاریخ آمده است از زمان شاه عباس صفوی و بعد از آن به خصوص در دوره قاجاریه این کوهها از شکارگاههای مخصوص این سلاطین محسوب می شده است. در اواخر قرن نوزدهم ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه که سالهای متمادی حاکم اصفهان بوده در کتاب خود از کلاه قاضی و شاهکوه به عنوان شکارگاههای غنی و زیبا یاد کرده است. وجود اکوسیستم خوب و زیستگاههای قابل توجه باعث گردید که در سال ۱۳۴۶ شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید طی مصوبه ای ارتفاعات کلاه قاضی را به نام منطفه حفاظت شده کلاه قاضی، قرق اعلام نمود.

این منطقه به دلیل دارا بودن تنوع بوم شناختی، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از منابع ژنتیکی و بقای تعادل طبیعی همچنین کاهش ناهنجاریهای حاصل از فعالیت صنایع و عوارض جمعیتی، برخورداری از چشم اندازهای زیبای نواحی کوهستانی و تپه ماهوری، وجود انواع گیاهان و گونه های متعدد حیات وحش جانوری و استفاده های علمی، پژوهشی، اقتصادی و گردشگری دارای ارزش وجودی پارک ملی بوده است. از این رو پس از فراز و نشیب های بسیار نهایتا در سال ۱۳۷۴ با پیگری های مستمر و وجود کمترین تعارضات یعنی نداشتن هرگونه عرصه و اعیانی تحت تملک اشخاص حقیقی و حقوقی و حل مسأله دامداران توسط نهادهای عضو شورای کشاورزی استان اصفهان با اعتبارات پیش بینی شده در جهت اسکان عشایر از طریق اداره کل امور عشایر استان اصفهان و تأیید مسئولین استان اصفهان، طی مصوبه شماره ۲۹۴ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۷۶/۱۱/۱۲ به عنوان پارک ملی معرفی گردید.

کوه کلاه قاضی قسمتی از رشته کوه ماهدشت می باشد. بلندترین قله این کوه به ارتفاع ۲۵۳۴ متر است که در جنوب خاوری کوه اصفهان واقع شده است. چشمه های زیادی در دامنه های این کوه وجود دارد که گله های حفاظت شده کل و بز از آن استفاده می کنند. این کوه را معمولا از گردنه ای موسوم به گردنه لاشتر در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری اصفهان در جاده اصفهان به شهرضا صعود می کنند. این کوهستان دارای دره های متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملأ مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده می شود.

کوه کلاه قاضی دارای دیواره های بلند با سنگهای مناسب جهت صخره نوردی می باشد، به همین دلیل مورد توجه صخره نوردان قرار گرفته و مسیرهای گوناگونی در آن گشایش شده است.

در دره ای به نام دره شاهین که در قسمت جنوب خاوری کوه واقع شده، گروه کوهنوردی چکاد کوهستان اصفهان به همت سایر علاقه مندان در صدد ایجاد محلی با مسیرهای متنوع آموزشی می باشد که تا پایان سال ۱۳۸۱ هیجده مسیر مختلف در آن باز گردیده است.

در داخل پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی هیچگونه سکونتگاه انسانی وجود ندارد.

 

حیات وحش

تا کنون ۱۷ گونه پستاندار، ۴۴ گونه پرنده، ۱۱ گونه خزنده و یک گونه دوزیست در این منطقه شناسایی و ثبت گردیده است. گونه جانوری شاخص پارک ملی کلاه قاضی کل و بز است و آهو نیز به دلیل وجود دشت های وسیع از جمله دشت میانکوه، لاگور، لادقو و برآفتاب از جمعیت مناسبی برخوردار است. مشاهده این دو گونه در منطقه به راحتی و از فاصله نزدیک امکانپذیر می باشد.

پستانداران: تاکنون ۱۷ گونه پستاندار متعلق به ۱۶ جنس از ۸ خانواده و ۴ راسته بشرح زیر در پارک ملی کلاه قاضی شناسایی شده است:

کل و بز، قوچ و میش اصفهانی، آهو، پلنگ، گربه وحشی، کاراکال، گرگ، کفتار، روباه معمولی، کفتار، شغال، خرگوش، تشی، دوپای کوچک، جربیل بزرگ، جرد ایرانی، هامستر خاکستری، هامستر دم دراز، پامسواکی بزرگ و انواع موش

طبق آمار آخرین سرشماری (سال ۱۳۹۰) جمعیت زوج سمان منطقه به شرح زیر می باشد:

کل وبز: ۱۸۶۲      آهوی ایرانی: ۱۵۵۱     قوچ ومیش: ۵۸

پرندگان: تاکنون ۴۶ گونه پرنده متعلق به ۳۱ جنس و ۲۲ خانواده بشرح زیر در پارک ملی کلاه قاضی شناسایی شده که برخی از آنها بومی و برخی مهاجر بهاره و تابستانه یا مهاجر زمستانه میباشند و تعدادی نیز عبوری هستند و به صورت اتفاقی مشاهده شده اند.

عقاب طلایی، شاهین، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، کرکس کوچک، دلیجه، کبک، تیهو، هوبره، کوکر شکم سیاه، قمری معمولی، کوکو، جغد کوچک، شبگرد معمولی، بادخورک کوهی، چکاوک بیابانی، چکاوک کاکلی، چکاوک آسمانی، چلچله بیابانی، چلچله کوهی، چلچله دمگاه سفید، پرستوی دمگاه قرمز، پرستوی خانگی، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم خاکستری کوچک، سنگ چشم دم سرخ، سسک جنبان، طرقه بنفش، چکچک بیابانی، چکچک گوش سیاه، چکچک دشتی، چکچک سرسیاه، چکچک ابلق، چکچک دم سرخ، کمرکلی کوچک، سهره صورتی، گنجشک خانگی، پری شاهرخ، زاغ نوک سرخ، غراب، زاغی، کلاغ سیاه، کلاغ ابلق، مگس گیر خالدار، کبوتر چاهی و باقرقره

خزندگان: در پارک ملی کلاه قاضی تاکنون ۱۱ گونه خزنده متعلق به ۱۱ جنس و ۷ خانواده بشرح زیر شناسایی شده است:

لاکپشت مهمیزدار، مارجعفری، افعی شاخدار، مارقیطانی تیرمار، مار پلنگی، بزمجه بیابانی خزری، آگامای پولک درشت صخره ای، آگامای چابک، آگامای وزغی خاکستری، مزالینای دم دراز بیابانی، جکوی دم زبر و جکوی دم کند

دوزیستان: در پاین منطقه تنها یک گونه دوزیست به نام وزغ سبز عربی از راسته Anura و خانواده Bufonidae با نام علمی Bufo viridis arabicus Eng.Green toad شناسایی شده است. پراکنش این گونه در پارک ملی کلاه قاضی به حاشیه چشمه ها، آبشخورها و مناطق سرسبزتر نظیر مزرعه لردسفید در دشت میان کوه محدود شده است.

متاسفانه این منطقه به دلیل محاصره در میان انواع کاربریها حالت جزیره ای پیدا کرده است و کریدوری جهت مهاجرت حیات وحش به سایر مناطق و بر عکس وجود ندارد.

 

کوه کلاه قاضی

کوه کلاه قاضی قسمتی از رشته کوه ماهدشت می باشد . بلندترین قله این کوه به ارتفاع 2534 مترمیباشدکه درجنوب خاوری اصفهان واقع وشکلی شبیه کلاه قاضیان درادوار گذشته دارد. کوه کلاه قاضی از مناطق حفاظت شده شکار ممنوع و پناهگاه حیات وحش می باشد و دارای پاسگاههای مختلف شکاربانی است و چشمه های زیادی در دامنه های این کوه وجود دارد که گله های حفاظت شده بز و پازن از آن استفاده می کنند. این کوه را معمولأ از گردنه أی موسوم به گردنه لاشتر در فاصله حدود 30 کیلومتری اصفهان در جاده اصفهان به شهرضا صعودمی کنند. این کوهستان دارای دره های متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملأ مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده می شود.

کوه کلاه قاضی دارای دیواره های بلند با سنگهای مناسب جهت صخره نوردی می باشد به همین دلیل مورد توجه صخره نوردان قرار گرفته و مسیرهای گوناگونی در آن گشایش شده است.

در دره ای به نام دره شاهین که در قسمت جنوب خاوری کوه واقع شده گروه کوهنوردی چکاد کوهستان اصفهان به همت سایر علاقه مندان در صدد ایجاد محلی با مسیرهای متنوع آموزشی می باشد که تا پایان سال 1381 هیجده مسیر مختلف در آن باز گردیده است.

راه دسترسی
از میدان دروازه شیراز اصفهان به وسیله خودروهای دربستی یا خودروهایی که به شهر مبارکه یا شهرضا می روند میتوان به دیواره ها دسترسی پیدا کرد.(قبل از پلیس راه باید پیاده شد).

 

تاریخ حفاظت منطقه از ابتدا تاکنون
• شکارگاه سلطنتی از زمان صفویه و بعد از آن به خصوص درزمان قاجاریه و حکومت ظل السلطان بر اصفهان
• 1346: اعلام محدوده فعلی کلاه قاضی تا کوه صفه در جنوب غرب اصفهان به عنوان منطقه قرق از سوی  شورای عالی شکاربانی و نظارت برصید
• 1348:تقسیم  منطقه به دوقسمت و اعلام بخشی به عنوان پارک وحش(محدوده فعلی کلاه قاضی )  و بخشی به عنوان حفاظت شده
• 1354:تنزل سطح حفاظتی قسمت پارک حیات وحش به پناهگاه حیات وحش
• 1369:اعلام قسمت حفاظت شده  به عنوان منطقه آزاد
• 1374:ارتقاء 47184 هکتار به پارک ملی و 3227 هکتار باقی ماندن به عنوان پناهگاه حیات وحش طی مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست
 

موقعیت عمومی
جنوب شرقی شهر اصفهان و در مجاورت شهرجدید بهارستان
طول جغرافیایی : E514157  و  E520809
عرض جغرافیایی : N321533 و N322820
وسعت : 50911 هکتار


ویژگی و سیمای عمومی
توپوگرافی : تغییرات ارتفاع از 1350 متر تا  2534 ومتوسط ارتفاع منطقه 1720 متر است. دورشته کوه اصلی به نام های شیدان در شمال منطقه و رشته کوه کلاه قاضی در غرب و جنوب قراردارد.
چشم انداز ::سیمای کوهستانی -دشتی
پوشش گیاهی : مراتع 70 درصد،اراضی کشاورزی 5/0 درصد ،رخنمون های سنگی 8/25 درصد  و اراضی بدون پوشش 1/3 درصد هستند.گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای در این منطقه رویش دارند و تیپ اصلی پوشش گیاهی آن درمنه زار می باشد. و حدود 252 گونه گیاهی از این منطقه گزارش شده است:

 

گونه های شاخص گیاهی
درمنه دشتی ( Artemisia  siberi ) وAnabasis  aphyla و    آنقوزه ( Ferula  assa-foetida  )    که گونه در حال انقراض می باشد.
وضعیت عمومی حیات وحش :
گونه زوج سم غالب در منطقه کل وبز وحشی می باشد و گونه بعدی آهوی ایرانی است طبق آمار آخرین سرشماری (سال 1390) جمعیت زوج سمان منطقه به شرح زیر می باشد:
کل وبز : 1862      آهوی ایرانی :1551    قوچ ومیش :58
گونه های شاخص : کل وبز وحشی ،آهوی ایرانی ، ،قوچ ومیش ،پلنگ،گرگ ،کبک ،تیهو
کریدورها:متاسفانه  این  منطقه به دلیل محاصره در میان انواع کاربریها حالت جزیره ای پیدا کرده است 


جاذبه های اکوتوریستی
• رشته کوه کلاه قاضی عامل جذب بسیاری از گروههای کوهنوردی و طبیعت گردان می باشد.
• ذخایر فسیلی عامل حضور بسیاری از دانشجویان ،استادان و محققین در منطقه است .
• گونه های حیات وحش اعم ازگیاهی و جانوری موجود در منطقه  عامل جذب پژوهشگران و دانشجویان می باشد.
وضعیت عمومی و اقتصادی : در درون منطقه سکونتگاه انسانی وجود ندارد.


تعارضات مهم
• تداخل حریم ومحدوده فانونی شهر بهارستان ومحمد آباد با محدوده کلاه قاضی (مراحل قانونی رفع تعارض در حال پیگیری می باشد
• عبور اتوبان اصفهان –شهرضا از داخل پارک ملی
• وجود مجموعه معادن سنگ لاشتر در قسمت پناهگاه حیات وحش
• پروانه های چرا متعلق به عشایر جرقویه در مراتع جنوب منطقه که علی رغم خروج دام از منطقه سازمان حفاظت محیط زیست اقدام به پرداخت حقوق عرفی دامداران ننموده است .
 

تجهیزات وامکانات
• سرمحیط بانی لاشتر  واقغ در شمال غرب منطقه و مشرف به جاده اصفهان –شهرضا
• پاسگاه و مرکز آموزش بازدیدکنندگان لاگورمجهز به امکانات اقامتی ویک دستگاه دوربین بوردبلند سداد  واقع در جنوب منطقه
• پاسگاه محیط بانی محمد آباد در شرق منطقه و در مجاورت شهر محمد آباد
• پست های دیده بانی چشمه توتی ،قارنه ،کلاه بزرگ مورداستفاده در گشت های شبانه
• پنج دستگاه خودرو کمک دار
• هفت دستگاه موتور سیکلت
سایر ملاحظات :
حدود 47000 هکتار پارک ملی و مابقی پناهگاه حیات وحش می باشد .معادن سنگ موجوددر قسمت پناهگاه حیات وحش قرار دارند.

۲ نظرات
  1. ساینا می‌گوید

    با سلام.رشته دانشگاهی من محیط زیسته،میخاستم موضوع جلسه بحثمو راجع به تنوع گونه ای در کلاه قاضی از طریق تهیه ی پرسش نامه ارائه بدم…به راهنماییتون نیازمندم

  2. محدثه می‌گوید

    خیلی عای بود دستتون درد نکنه بری تهدیداش چکار میشه کرد

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.