ساز رباب خوزستان

گر چه این ساز با رباب بلوچستان هم نام است ولی هیچ شباهتی به آن ندارد. رباب خوزستانی سازی یک سیمه و از نوع زهی آرشه ای است. روی کاسه آن، پوست بره می کشند. صدایی محزون دارد و منحصراً به صورت تکنوازی مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً نوازنده رباب، خود نقش خوانندگی را بر عهده دارد. رباب که کولی های عرب زبان خوزستان آن را ربابه می نامند از خانواده سازهای زهی آرشه ای است. رباب از جمله سازهای رایج در میان عرب های خوزستان است و به نوعی از آن که کاسه فلزی دارد، گلن یا گالن می گویند. این ساز به جز خوزستان در تمام کشورهای عربی و شمال آفریقا نیز دیده می شود. رباب توسط عرب های ایرانی در خوزستان متداول شده است.

این ساز در کشورهای دیگری چون مراکش، یوگسلاوی، هندوستان، آمریکا و جنوب، جنوب شرقی و شمال آفریقا نیز با نام های دیدگری دیده می شود. به طور کلی سازهای زهی یک وتری با کاسه های گرد یا چهار گوش از جمله سازهای بدوی مورد استفاده انسان در سراسر جهان هستند و انتساب آنها به فرهنگ خاصی، منطقی به نظر نمی رسد. در خوزستان دو نوع رباب با کاسه طنینی چوبی و کاسه طنینی فلزی مرسوم است. رباب با کاسه طنینی چوبی، کاسه ای چهارگوش دارد که در برخی نمونه ها اضلاع آن تقریبا عمود بر زمین هستند. دهانه کاسه چوبی با پوست پوشانده می شود. خرک نیز در نقطه معینی روی پوست قرار می گیرد. رباب یک وتر مویی(چند رشته از موی دم اسب)دارد. این تنها ساز در ایران است که جنس وتر آن مویین است.

کولی های عرب زبان خوزستان گاه به جای کاسه چوبی، از گالن یا ظرف های مکعب مستطیل فلزی چهار لیتری روغن استفاده می کنند قسمت های جانبی گالن را می شکافند تا صدای حاصل شدیدتر شود. در این نوع رباب، دسته چوبی از بالا و سیخ یا میله فلزی را از پایین در گالن یا قوطی فلزی فرو می کنند. خرک چوبی نیز در نقطه معینی روی سطح جانبی و بالایی گالن قرار می گیرد. رباب کوک ثابت ندارد و میزان کشش تنها وتر مویین آن ارتباط مستقیمی با وسعت صوتی صدای خواننده دارد. نوازنده با توجه به وسعت صوتی صدای خواننده، میزان کشش تنها وتر ساز را تغییر می دهد و آن را با صدای خواننده هماهنگ می کند. رباب تنها ساز زهی بومی است که در خوزستان برای اجرای موسیقی سنتی عربی مورد استفاده قرار می گیرد. تمام فرم های سازی و آوازی با رباب قابل اجرا هستند و این ساز مهمترین ساز در همراهی آواز است.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.