|
نام انگلیسی: Khosh yeylagh nature reserve
نام فارسی : پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق
|
![موقعیت جغرافیایی]() |
پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق در اطراف استانهای سمنان بین N3637 الی N3702 عرض شمالی و E5514 الی E5547 طول شرقی واقع شده است. مساحت آن در حدود, 138118 هکتار می باشد.
پوشش گیاهی:انواع گرامینه , درمنه ,گون, قیچ , تاغ , بلوط , بلندمازو, ممرز, زبان گنجشک , پیرو, ارس و مایمرز.
پستانداران : کل و بز , قوچ و میش , پلنگ , یوزپلنگ , آهو, شوکا, گرگ , مرال .
این منطقه از جمله نخستین مناطق مورد حفاظت در ایران است که از سال ۱۳۴۶ حفاظت شده اعلام گردید و از سال ۱۳۵۱ عنوان آن به پناهگاه حیات وحش تغییر یافته است. این منطقه از سال ۱۳۴۶ جزو مناطق حفاظت شده اعلام و از سال ۱۳۵۱ عنوان آن به پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق تغییر نام یافته است. پناهگاه حیات وحش خوش یـیلاق به مساحت ۱۵۰۰۵۷ هکتار در شمال شرقی شهرستان شاهرود و در ۴۷ کیلومتری جاد‌ه آزاد‌شهر واقع گردیده است. این منطقه از غرب به جاد‌ه آسفالته شاهرود – آزاد شهر، از جنوب غربی به منطقه نظامی چهل دختر و دشت جیلان و از شرق هم به جاد‌ه حسین آباد – کالپوش منتهی می شود.
ازرش بالای پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق بدلیل وجود “اکوتون” مابین اکوسیستم بیابانی و جنگلی است. اکوتون مرز بین دو اکوسیستم متفاوت و جدا از هم است. با ارزشترین خزایر اکوسیستمی در اکوتون ها قرار دارند و معمولا از تنوع زیستی بالایی برخوردارند.
در د‌اخل پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق روستایی وجود ند‌ارد ولی روستاهای مهم اطراف که می تواند حیات و اکوسیستم منطقه را تحت تاثیر قرار د‌هند عبارتند از: روستای نراب، مزج، کاشید‌ار، تیل آباد، جیلان، خیج، نردین، ری آباد و شهرکلاته خیج.
نقاط مرتفع منطقه بیشتر در قسمت شمالی قرار دارد که مهمترین آنها ارتفاعات بایرام شیخ، اولنگ، چهل پق، جوزک، تیل‌آباد، قره پالچق، هاد‌ی کمر، قره گرد‌ه، سارو گرد‌ه و چیـلا می باشند. در قسمت میانی و جنوبی منطقه کوه‌های کم و بیش بلند‌ی مانند قلندر سر، انجیلو، کافر قلعه، ریزو و حیدران، کلاته بن، سوخته کوه و میانکوه وجود دارد.
از دشت‌های مهم منطقه می توان به دشت زردابه که تقریبا در مرکز پناهگاه قرار دارد و دارای تنوع گیاهی فراوانی می باشد و دشت خونیچه اشاره نمود. از شخ‌های مهم منطقه می توان به شخ قلندر سر اشاره کرد. شخ در اصطلاح محلی یعنی زمین سخت و ناهموار و به هر چیز محکم و استوار گفته می شود. دره‌های معروف پناهگاه شامل: دره زو، دره گلسرخ، دره سنگ بن، نرگلان، غنچه دره، چپ دره و یورعلی می باشند.
دشت زردابه و دره گل سرخ مکان مناسبی برای مشاهده قوچ و میش و خرس قهوه ای است.
منابع مهم آبی پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق چشمه ها و سنگاب‌ها هستند. سنگاب‌ها منابع آبی کاملا طبیعی در د‌امنـه کوه هستند که بستر آنها به طور کامل حالت سنگی دارد و آب در اثر ریزش باران و یا مدخل‌های آبی کوه به این قسمت روان می گردد و به دلیل شرایط آب و هوایی کاملا محلی، منبع آبی در گود‌ی سنـگ‌ها به مدت مدید‌ی نگهد‌اری می شود. چشمه‌های مهم منطقه شامل: چشمه زرد‌آبه، سرخ چشمه، همد‌انو، ریزو، کافر قلعه، چشمه پری، چشمه باد‌و، قطار چشمه و بربلاغ می باشد.
حدود جغرافیایی و مساحت
پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق در شمال شرقی شهرستان شاهرود واقع گردیده که در مختصات جغرافیایی بین طول های شرقی َ۱۳ و ْ۵۵ تا َ۵۴ و ۵۵ْ و عرضهای شمالی َ۳۸ و ۳۶ْ تا َ۰۳ و ْ۳۷ با وسعت ۱۵۰۰۵۷ هکتار قرار دارد .
سیمای طبیعی
به طور کلی منطقه خوش ییلاق را میتوان به دو بخش دشتی و کوهستانی تقسیم بندی نمود . منطقه به سبب وجود چشم اندازهای طبیعی و تنوع اکوسیستمی زیاد از جنگل کوهستانی مرطوب خزری تا دشت خشک و بیابانی که تنوع زیستی ویژه و ارزشمندی در گستره ای نسبتاًمحدود و اندک پدید آورده است میتواند در زمره بی نظیرترین پناهگاه حیات وحش ایران به حساب آید .
دشت زردابه در مرکز پناهگاه زیباترین دشت منطقه با گل ها و گیاهان جالب یکی از مهمترین زیستگاه وحوش به شمار می آیند . از عمده ترین چشم اندازهای دیگر میتوان از دره گل سرخ واقع در شرق دشت زردابه به لحاظ پوشش گیاهی مرتعی و جنگلهای اولنگ و ملیچ آرام با برخورداری از پوشش گیاهی کاملاً متفاوت با سایر زیستگاههای خوش ییلاق که دارای منظره ای بدیع از درختان بلوط و گیاهان جنگلی هیرکانی است نام برد.
پوشش گیاهی
منطقه خوشییلاق به لحاظ قرارگیری میان دو اقلیم متفاوت ایرانی – تورانی و منطقه هیرکانی (مشرف به دریای خزر ) از پوشش گیاهی متنوعی برخوردار است . بخش شمال غربی و غرب منطقه درختان جنگلهای پهن برگ خزری نظیر افرا، بلوط ، راش ولیک را شامل و در بخش اعظمی از منطقه که از پوشش گیاهی نیمه استپی برخوردار است گونه هایی نظیر درمنه کوهی- اسپرس – کلاه میرحسن ، گون همراه با درختچه های اورس و بوته های زرشک و برخی از خانواده چتریان را میتوان مشاهده نمود . مناطق استپی که نواحی شرقی منطقه را تشکیل میدهند گونه هایی مانند قیچ – درمنه دشتی – ریش بز و گیاهان شور وجود دارند . به طور کلی گیاهان علاوه بر تامین غذا برای سایر جانوران در امر حفاظت خاک و حفظ قدرت باروری آن ، تنظیم سطح زیاد آبهای زیرزمینی و کنترل سیلابها و مسیر حرکت آن ، تعدیل اقلیم ، کاهش آلاینده های محیطی و … نیز سهم بسزایی دارند .
حیات وحش
مشاهده گونه های شاخص همچون مرال ، شوکا ، خرس قهوه ای در جنگلهای انبوه و کوهستانی مرطوب خزری و سپس با طی مسافتی اندک بازدید از زیستگاه آهو و هوبره در مناطق پست بیابانی جنوب منطقه از جاذبه های توریستی بالای منطقه محسوب میگردد .
پناهگاه حیات وحش خوشییلاق در کل بر مبنا مشاهدات دارای ۲۹ گونه پستاندار ، ۹۳ گونه پرنده ، ۲۵ گونه خزنده و ۵ گونه دوزیست می باشد .
پستانداران :
عمده ترین پستانداران منطقه شامل مرال ، شوکا ، کل و بز ، قوچ و میش ، آهو ، گراز ، خرس قهوه ای ، گربه پالاس ، پلنگ و انواع گربه های وحشی ، گرگ ، شغال ، روباه معمولی ، کفتار ، رودک، خرگوش ، تشی و انواع جوندگان و … می باشد .
پرندگان :
از مهمترین آنها میتوان از پرندگان شکاری نظیر عقابها ، بالابان ، بحری ، شاهین ، هوبره ، چاق لق ، بلدرچین، کبک ، تیهو ، هد هد ، شاه بوف ، جغد ، چکاوک ، سینه سرخ و … را نام برد .
خزندگان :
از کفچه مار ، مار افعی، مارجعفری ، مارشاخدار ایرانی ، تیرمار ، مار آتشی ، مار پلنگی ، گرزه مار و انواع آگاماها ، بزمچه بیابانی خزری و لاک پشت خشکی زی نظیر لاک پشت مهمیزدار شرقی و … را می توان به عنوان نمونه هایی از خزندگان منطقه نام برد .
دوزیستان :
از دوزیستان منطقه میتوان به وزغ سبز تورانی ، وزغ معمولی ، وزغ سبز خراسانی ، قورباغه درختی و … اشاره نمود .
عمده ترین ارزش ها و قابلیت های طبیعی
این پناهگاه به لحاظ شرایط جغرافیایی و زیستی و برخورداری از پوشش گیاهی و جانوری متنوع قابلیت بالایی در امر پژوهش ، آموزش ، تفرج و … را دارد . همچنین به لحاظ چشم انداز دارای زیباترین مناظر دشتی
( دشت زردابه ) و جنگلی ( جنگلهای ارتفاعات اولنگ ) می باشد که وجود مناظر بسیار زیبای طبیعی و چشم اندازهای جالب و متنوع گونه های فلور گیاهی و فون جانوری زمینه های مناسبی جهت جذب بازدید کنندگان ، پژوهشگران و محققان را دارا می باشد .
