پناهگاه حیات وحـش قمیشلو، اصفهان

نام انگلیسی:  Ghomishloo nature reserve     نام فارسی :  پناهگاه حیات وحش قمیشلو

پناهگاه حیات وحش قمیشلو در شمال غربی اصفهان در فاصله 25 کیلومتری اصفهان و 15 کیلومتری شهر تیران و در محدوده جغرافیاییE5127 تا E5100 و عرض جغرافیایی N3305 تا N3243 واقع است. این منطقه از غرب به روستاهای حسین آباد و تندران، از شرق به جهاد آباد و روستاهای دو شهر دهق و علویجه و از سمت جنوب به دربند و از شمال به جاده آسفالته اصفهان ـ علویجه منتهی می‌گردد. پناهگاه حیات وحش قمیشلو دارای آب و هوای معتدل متمایل به گرم بوده و در منطقه‌ای نیمه صحرایی واقع گردیده است.

تاریخچه

پناهگاه حیات وحش قمیشلو در زمان قاجاریه یکی از بهترین شکارگاههای اصفهان بوده که مسعود میرزا پسر بزرگ ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان (ظل السلطان) در این منطقه به شکار می‌پرداختند این منطقه زیستگاه مناسبی برای قوچ و میش نژاد اصفهان ( Ovis orientalis esfahanica ) می‌باشد علاوه بر این گونه، گونه‌های با ارزش گیاهی و جانوری در این منطقه وجود دارد. در سال 1343 کانون شکار و صید منطقه‌ای با وسعت 37 هزار هکتار را از شاهزاده‌های قاجاریه خریداری و به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام کرد در سال 1350 شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید همان مساحت 37 هزار هکتار را که مشتمل بر سه منطقه امن بود به عنوان پناهگاه حیات وحش تصویب نمود در سال 1374 وسعت این منطقه به 85750 هکتار افزایش یافت که محدوده آن بر اساس مصوبه و نقشه دقیقاً تعیین گردیده است.

راههای دسترسی

جاده اصفهان ـ تهران پس از عبور از پل شاهین شهر به سمت جاده جهادآباد و پس از خروج از جهاد آباد در امتداد جاده شوسه شاه‌ماهور.
جاده اصفهان ـ تیران و جاده شهدای آن شهر و در امتداد آن تا دربند تیران، ورودی دیگری به پناهگاه است.

اقلیم

متوسط بارندگی سالیانه 190ـ180 میلی‌متر می‌باشد که مشخصه منطقه خشک با بارندگی کم است. متوسط کمترین رطوبت 16 درصد در تابستان و متوسط بیشترین آن 76 درصد در فصل زمستان می‌باشد. حداکثر درجه حرارات 5/41 درجه سانتیگراد در مردادماه و کمترین آن 5/18ـ درجه سانتیگراد در بهمن ماه است که نتیجه این مطالعات نشان می‌دهد اقلیم منطقه سرد و خشک است.

وضعیت توپوگرافی

عرصه‌های طبیعی قمیشلو را دشتها، کوهها و تپه ماهورهای متعددی تشکیل می‌دهد مهمترین ارتفاعات منطقه عمرکوه، موستان، زنگاری، دم زرد، اتابکی، دربند، کپه پلنگ و دم دراز می‌باشد.

منابع آبی

بیش از 45 منبع طبیعی و احداثی آب شرب انسانی، حیات وحش و کشاورزی در محدوده پناهگاه وجود دارد که از منابع مختلف چاه، قنات و چشمه تأمین می‌گردد. از مهمترین منابع آبی می‌توان به چشمه کرالیاس چشمه کهوک، چشمه موشی، چشمه سنجد ، چاه محمودی و چاه خرسک اشاره کرد.

مناطق امن پناهگاه حیات وحش قمیشلو:
در حال حاضر پناهگاه دارای سه منطقه امن با مشخصات زیر است.
منطقه امن کرالیاس دارای وسعتی معادل 4712 هکتار که زیستگاه مطلوب قوچ و میش است.
منطقه امن زلول و لاسمیان با وسعت 3102 هکتار.
منطقه امن سلاخی و کهوک با وسعت 2100 هکتار.
در حال حاضر مطالعاتی در خصوص افزایش سطح مناطق امن و تبدیل آنها به پارک ملی در حال انجام است.

حیات وحش جانوری

پستانداران

قوچ و میش اصفهانی به عنوان گونه غالب منطقه. آهوی ایرانی، کل و بز، گرگ، شغال، روباه، کفتار، گورکن راه‌راه، کاراکال، پلنگ، تشی، خرگوش، موش، جربیل.

پرندگان

قرقی، سارگپه، عقاب طلایی، کرکس، دال، بالابان، شاهین، دلیجه، تیهو، کبک، کبوتر چاهی، فاخته، قمری، سبزقبا، جغد کوچک، زنبور خورک، هدهد، هوبره (غیر بومی یا مهاجر) و تعدادی پرندگان ریزجثه و گنجشک سانان .

خزندگان

لاک پشت خشکی، آگاما، انواعی از جکوها و مارهای سمی و غیر سمی.

گیاهان پناهگاه حیات وحش قمیشلو:

در پناهگاه حیات وحش قمیشلو حدود 350 گونه گیاه شناسایی شده که مربوط به 216 جنس و 62 تیره گیاهی بوده و گونه‌های غالب آن را آرتمیزیا و آستراگالوس تشکیل می‌دهد. در مناطق امن به علت جلوگیری از چرای مفرط دامها و قرق، گونه‌های خوش خوراک رویش فوق‌العاده داشته و سطح بیشتری از مراتع را پوشانیده است.. گیاهان منطقه از لحاظ دارویی و صنعتی دارای اهمیت زیادی هستند.

پوشش گیاهی
پناهگاه حیات وحش قمیشلو در منطقه استپی از ناحیه بزرگ رویشی ایران و تورانی قرار داشته و بوته زارهای منطقه نشان دهنده  سیمای  کلی  جامعه  مناطق استپی یعنی  Ar Temisia – Astragalus  می باشد طبق آخرین طرح تحقیقاتی انجام شده در منطقه371 گونه گیاهی متعلق به 244 جنس و 63 تیره گزارش شده است. بزرگترین تیره ،تیره کاسنی با 33 جنس و 44 گونه می باشد.

گونه های شاخص گیاهی
Astragalus sp ، Anabasis apylla،  Artemisia siebri   ، Launaea acanthodes، Noaea mucrunatu  ،Scariola orientalis

برنامه‌های عمرانی منطقه

به منظور احیا و توسعه مناطق حساس اکولوژیک و به ویژه مناطق امن، اقدامات مؤثری از بدو حفاظت تاکنون اعمال گردیده که اهم آنها عبارتند از :
بهسازی چشمه سارهای حیاتی جهت استفاده انسانی و وحوش.
احداث بیش از 30 آبشخور.
احداث منبع ذخیره آب برای جبران کاهش آب در فصل تابستان در مناطق امن.
اجرای طرحهای آبرسانی از منابع اصلی به آبشخورهای احداثی.
نصب دو دستگاه تلمبه بادی در مناطق امن .
ایجاد سدخاکی در دهنه الهی‌آباد، دره حمام، دهنه کنده سلطانی، تنگ کهوک، نجف‌آبادی و ورپشت و باغکها.
ترمیم جاده‌های جیپ رو.
تجهیز و ترمیم باغ قمیشلو برای حفظ آثار تاریخی موجود در آن، در حال حاضر طرح ترمیم و بازسازی قلعه قمیشلو و همچنین طرح جامع قمیشلو در حال انجام است.

کریدورها: پناهگاه حیات وحش موته در شمال،منطقه شکار ممنوع پلنگ گالون  و منطقه حفاظت شده دالانکوه در غرب
 

جاذبه های اکوتوریستی
• مشاهده جمعیت مطلوبی از آهوی ایرانی و قوچ ومیش
• گونه های متنوع حیات وحش اعم ازگیاهی و جانوری (عامل جذب پژوهشگران و دانشجویان)
• باغ قمیشلو در مجاورت قلعه تاریخی قمیشلو
• مزارع موجود در منطقه

وضعیت عمومی و اقتصادی
با توجه به وجود بیش از 15 مزرعه و چاه آب دارای مالکیت در این منطقه و وجود روستاهای میرآبادو حسین آباد و محمدیه ،تندران ،ورپشت در مجاورت آن  فعالیت های کشاورزی،باغداری ،زنبورداری ودامداری در منطقه جریان دارد.
 

تعارضات و تهدیدات مهم
• عبورکنار گذر غرب اصفهان  از منطقه و تقسیم آن به دوقسمت شرقی  و غربی
• شهرک صنعتی بزرگ اصفهان در شمال شرق منطقه
•  وجودمیدان تیر و زاغه مهمات ارتش در قسمت شرقی و جنوب شرقی منطقه
• وجود دام در محدوده پارک ملی  به دلیل عدم تخصیص بودجه موردنیاز برای خریداری حقوق عرفی از سوی سازمان
• -تعداد دام مازاد بر ظرفیت مراتع منطقه،چرا در خارج از فصل مجاز : رایزنیهایی با ادراه کل منابع طبیعی استان به منظور نظارت بیشتر بر اجرای قوانین ومقررات مربوط در حال انجام است
• تصرفات و واگذاری های غیر قانونی از سوی ارگانهای ذیربط
• شکار غیرمجاز

تجهیزات وامکانات
پاسگاه سر محیط بانی شاه ماهور در شرق منطقه
پاسگاه محیط بانی خرسک در غرب منطقه
پاسگاه محیط بانی قلعه یاور در جنوب منطقه
پاسگاه میرزا قاسم بک در شمال منطقه که در حال حاضر به دلیل عدم وچود امکانات ، این پاسگاه غیر فعال می باشد.
پاسگاه محیط بانی قمیشلو رد باغ قمیشلو(مرکز منطقه )
5 دستگاه خودرو کمک دار
8 دستگاه موتور سیکلت
سایر ملاحظات :
30069 هکتار از مساحت 113774هکتاری منطقه پارک ملی و مابقی پناهگاه حیات وحش می باشد.