موقعیت جغرافیایى: شهرستان ایرانشهر – شهرایرانشهر
قدمت: قاجاریه (1269-1313 ه.ش)
مشخصات معمارى :
قلعه فوق در ابعاد 194×194 متر یعنى در زمینى به مساحت 37636 مترمربع ساخته شده است. حصار اطراف آن به ارتفاع 6/7 متر و ضخامت 4/5 متر بصورت توپُر است. مجهز به دو نوع تیرکش دورزن و نزدیک زن مىباشد و تیرکشهاى آن حالت عریب دارند. قلعه داراى 7 برجک و 2 برج در جلو مىباشد و شامل سرباز خانه، قورخانه، مسجد، حمام، اصطبل، حوضخانه، شاه نشین، عام نشین، باغ و … بوده است. در سال 1359 ه.ش توسط عده اى ناآگاه به ارزش میراث فرهنگى کلیه ابنیه داخل قلعه تخریب و همسطح شده است تنها حمام قلعه در پایینتر از سطح زمین بصورت ویرانهاى باقى مانده است. حمام داراى تون، حوض خانه و چاه فاضلاب است از هنرهاى جالب معمارى حمام کاربرد لوله هاى سفالى به اندازه 6 اینچ مىباشد که به منظور تهویه هواى حمام و تخلیه فاضلاب کار گذاشته شده اند. مصالح بکار رفته در حصار ها و برجهاى باقى مانده، خشت خام و آجر 20×30 سانتىمترى و ساروج بوده است طاقهاى آن به صورت 20 سانتى مترى و جناغى بودهاند که بىنظیر هستند. آب موردنیاز بوسیله یک رشته قنات وارد قلعه مىشده و پس از ذخیره در حوضخانه ها به منظور زراعت و استفاده در آبیارى باغات که در شمال قرار داشته اند از آن استفاده مىشده است. در بالاى دیوار از داخل قلعه معبرى به عرض بیش از یک متر در ارتفاع 5 مترى از زمین براى گرد نگهبانان و جان پناهى با متوسط ارتفاع 1/7 متر براى جلوگیرى از دید خارج تعبیه شده است. در روى جان پناه سوراخهایى (مزقلها) با شیبهاى متفاوت تعبیه شده که مدافعان از آن محلها بصورت نشسته و یا ایستاده لوله تفنگ را جهت مقابله با دشمن از آنها خارج مى نمودند. به جز برجهاى دروازه در زیر سایه برجها، آسایشگاه سربازان قرار داشته که برجهاى مذکور نیز مشابه دیوار داراى جان پناه یا مزقل هاى دفاعى با شیبهاى متفاوت بودهاند. قلعه در گذشته داراى 150 اطاق در اندازه هاى مختلف با چهارحیاط مجزا بوده است.
تاریخچه قلعه ناصرى :
شاهزاده فیروز میرزا فرمانفرما در زمان حکومتىاش در کرمان سفرى به بلوچستان و بازدیدى از قلعه بمپور داشته است (1264ه.ق). چون قلعه بمپور مرکز قشون دولت بود رو به ویرانى نهاده بود و تعمیر آن نیاز به هزینه زیادى داشت، به پیشنهاد وى و موافقت ناصرالدین شاه قاجار قلعه اى در پَهره (ایرانشهر فعلى) ساخته شد کار ساختمانى آن در سال 1264 ه.ق توسط معماراستاد حسین معمارباشى شروع و در سال 1271 ه.ق به اتمام رسیده است. هدف از ساخت این قلعه انتقال مرکز حکومت بلوچستان از بمپور به ایرانشهر بوده است. تا سال 1286 ه.ق قلعه تحت تسلط قواى قاجار بوده، اما به علت ضعف حکومت مرکزى به دست قواى بلوچ و احکام محلى مىافتد. سربازان قاجاریه پس از شکست به طرف کرمان حرکت مىکنند و خبر اشغال قلعه را به والى کرمان مىرسانند. از طرف والى عدهاى فرستاده مىشوند که قلعه را از دست بلوچها خارج نمایند اما موفق نشده و مجبور به بازگشت مىشوند. در این زمان بهرام خان حاکم سرباز خود را به ایرانشهر مىرساند و قلعه را در دست مىگیرد. تا سال 1294 ه.ق بهرام خان حاکم بلوچستان بوده و پس از وى برادر زاده اش به نام دوست محمدخان به حکمرانى بلوچستان مىرسد و تا سال 1307 ه.ش دولت مرکزى هیچگونه تسلطى بر بلوچستان نداشته است. قواى دولتى در سال 1307 ه.ش به دستور رضاخان عازم فتح قلعه مىشوند و قلعه به تصرف آنها در مىآید و دوست محمدخان به اسارت قواى دولتى در مىآید و لازم به ذکر است این قلعه به نام دوست محمد خان نیز معروف است. قواى دولتى در قلعه مستقر مىشوند و کم کم کل بلوچستان به تصرف قواى دولتى در مىآید. در سال 1359 ه.ش بعد از پیروزى انقلاب اسلامى شهردارى ایرانشهر نسبت به تخریب ابنیه داخلى اقدام و آثارى از گذشته در آن باقى نمىگذارد. بلایى بر سر قلعه وارد مىآورد که تاکنون هیچ دشمنى بر آن وارد نکرده است.درسالهای اخیرمیراث فرهنگی حصاراین قلعه رابازسازی نموده است.
نظرات بسته شده است.