مسجد جامع فهرج

روستای باستانی فهرج در 60 کیلومتری شرق استان یزد، در مسیر یزد-کرمان و در دل کویر آرام گرفته است. این شهر یکی از مراکز اسکان اولیه ایرانیان بوده و پهره نام داشته است.
کوه چلته در شمال شرقی بر آستانه فهرج ایستاده است. قلعه‌ای باستانی و آب‌انباری قدیمی نیز دیگر مشخصه‌های روستای فهرج است.

 

تنها مسجد بجای مانده ازقرن اول هجری در ایران ،مسجد جامع فهرج میباشد.آنگونه که ازمنابع تاریخی برمی آید ،این مسجد پس ازفتح یزد بدست سپاهیان اسلام بنا گردیده ،اما کتیبه ای که این مدعا را تایید کرده باشد،در دسترس نیست .نقشه این مسجد و قرارگرفتن محراب آن در محور عرضی و تزیینات بکار رفته در آن،حاکی از آن است این بنا در صدر اسلام بنا گردیده است .دربناهای تاریخی سده های نخستین اسلامی بهره گیری ازسبک معماری ساسانی در سطح وسیعی مشهود است.مسجد جامع فهرج به عنوان کهنترین مسجد باقی مانده در ایران زمین در زمان سعید بن عثمان در سال 45 ه.ق بنا گردید. این بنا کاملا به سبک وسیاق معماری عصر ساسانی بنا گردیده ونقشه اصلی آن بسیار ساده می باشد و در واقع تقلیدی از طرح و شکل مسجد النبی است.خشتهایی به اندازه 5×32×32 ـ آنگونه که در عصر ساسانی مرسوم بوده ، تزیینات گچبری شکنجی وقوسهای ناری و تاقهای ناوی و آهنگ بکار رفته در مسجد جامع فهرج این موضوع را تایید میکند.

 

شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر از دهانه چپ و راست است. چفدها ،خاگی و تاقها ،اهنگ هستند. از ویژگیهای جالب این مسجد،طرح درهایی با نقوش ساسانی است که بر دیوارهای مسجد برجای مانده است.احتمالا معمار میخواسته در دورانی که ساخت درهای پر تجمل مرسوم نبوده،اثری از درهای زیبای کهن برجای بگذارد.مناره گلین مسجد احتملا در دوران بعد(قرن 4 یا 5 ) به ان افزوده شده است و ورودی اصلی مسجد _که شمالی بوده_ به کنار مناره تغییر مکان داده است.بطور کلی معماری این مسجد ،بجز پلان ان،کاملا ساسانی بوده و همه تزیینات به شیوه پیش از اسلام است.

 

میانسرای مسجد از جنوب به سه دهانه شبستان، از شرق و غرب هر یک به دو دهانه ایوان و از سمت شمال به چهار صفه محدود می شود. پوشش صفه ها ساده و به شکل نیم گنبد است. از دیگر زیبایی های مسجد نقوش گچ بری شده روی دیوار شرقی است. مصالح ساختمانی مسجد از خشت است. این خشت ها با خشت های به کار رفته در معماری عصر ساسانی مشابه است.

مسجد جامع فهرج یک بار گچ اندود گردیده و قسمت هایی از آن نیز با گچ بری تزیین شده است. طاق های مسجد گهواره ای شکل است و به طاق های دوره ساسانی شباهت دارد. شبستان مسجد دارای ده دهانه است که دهانه میانی بزرگتر است. مناره مسجد را در قرون بعد احتمالا در قرن چهارم هجری ساخته اند. همچنین ورودی اصلی مسجد در کنار مناره، بعدها به مسجد اضافه شده است.

نظرات بسته شده است.