کوه های آلا داغ لار، تبریز

نام انگلیسی اثر: Ala-daq-lar mountains نام فارسی اثر:  کوه های آلا داغ لار

کوه های رنگی آلا داغ لار در موقعیت جغرافیایی E4735 N3707 در استان آذربایجان شرقی واقع است. این منطقه که در شمال بزرگراه زنجان-تبریز قبل از شهرستان میانه در 25 کیلومتری شمال شرقی شهرستان تبریز واقع شده است متعلق به سازندهای Upper red یا قرمز بالایی زمین هستند که در اکثر نقاط ایران مرکزی ( تقسیم بندی زمین شناسی) بر روی توف های ائوشن قرار میگیرند و رنگ قرمز آنها حاکی از شرایط اکسیدان و وفور اکسیژن به منظور ترکیب با اکسیژن است. وجود رنگهایی همچون قرمز، زرد، سفید و نارنجی در بافت این ارتفاعات مناظر بدیعی ایجاد کرده است. در نزدیکی این کوهها چندین روستا قرار دارد که در بین کوههای رنگی قرار گرفته اند. خاک به کار رفته در کاهگلی که برای ساختن خانه در این روستاها استفاده می شود قرمز رنگ است. این کوه ها به سبب رنگی بودن شان به ویژه رنگ مسی و زرد در شرایط نور مناسب و هوای گرم سوژه مناسبی برای عکاسی طبیعت به شمار می رود.

سازند قرمز بالایى، بیشتر از نوع ماسه‎سنگ، مارن، کنگلومرا و تبخیرى‎هاست که در شرایط مولاسى تشکیل شده و فرونشینى تدریجى بستر، ضخامت آن را به شدت افزایش داده است. با وجود شرایط یکسان رسوبى، سنگ‎شناسى این سازند تغییرات زیادى دارد، به گونه‎اى که هم‎ارزى دقیق رخنمون‎ها دشوار است و هیچ برشى نمى‎تواند الگوى این سازند باشد. یکى از ویژگى‎هاى سازند قرمز بالایى سیماى ظاهرى آن است که به جز حاشیه ارتفاعات، به طور عموم نواحى کم‎ارتفاع دشت گونه را زیر پوشش دارد. گستره‎هاى وسیعى از فرونشست‎هاى زمین‎ساختى جوان مانندکویر بزرگ، فرونشست میانه – زنجان، گودى قم – ساوه، گودال بلورد – بافت – سیرجان با نهشته‎هاى این سازند پُر شده‎اند. در این گونه نواحى، بسیارى از تپه ماهورهاى سُرخ‎رنگى که با رسوبات تبخیرى آغشته‎اند، جزو سازند قرمز بالایى هستند.

سازند قرمز بالایى در شرایط رسوبى یکسان انباشته نشده است. موج نقش‎هاى جریانى موجود در ماسه‎سنگ‎ها، ته‎نشست آنها را در آب تأیید مى‎کند. از سوى دیگر، تنه درختان فسیل شده، اثر قطره‎هاى باران، ترک‎هاى گلى فسیل شده، نشانگر وجود حوضه‎هاى رسوبى خشکى در زمان ته‎نشست سازند سُرخ بالایى است. در یک نگاه کلى، خروج گسترده زمین در میوسن میانى موجب افزایش آهنگ فرسایش و آزاد شدن حجم زیادى از فرآورده‎هاى تخریبى شده که به شکل رسوبات آبرفتى در مخروط‎افکنه‎ها و یا رسوبات تبخیرى – تخریبى ریزدانه در حوضه‎هاى کولابى نهشته شده‎اند. بدین‎سان، سازند قرمز بالایى دو رخساره متفاوت دارد. یکى رخساره تخریبى که در حاشیه حوضه قرار داشته و دیگرى رخساره کولابى که در داخل حوضه و دور از منشأ بوده است. رخساره‎هاى کولابى این سازند در کویر بزرگ گسترش وسیعى دارد. حوضه‎هاى کوچک‎تر کولابى نیز در جنوب میانه و اطراف کبودرآهنگ (شمال همدان) وجود داشته‎اند.

برخلاف اثرات سوء زیست‎محیطى، داشتن نهشته‎هاى اقتصادى یکى از ویژگى‎هاى بارز سازند قرمز بالایى است. نهشته‎هاى گچ و نمک این سازند در بسیارى نقاط کاربرد صنعتى و خوراکى دارند. در منطقه میانه، ردیف‎هاى این سازند حجم‎هاى زیاد ژیپس و نمک پتاس‎دار دارد که در حدود 50 متر ضخامت دارد. افزون بر کلریدسدیم و کلریدپتاسیم (سیلویت) سُرخ‎رنگ، کارنالیت و سولفات جدیدى از کلسیم، منیزیم و پتاسیم به نام «مامانیت» (اقتباس شده از نام روستاى مامان میانه) گزارش شده است (لادام، 1942) این سولفات در حقیقت یک گرهک چند نمکى است که در قاعده نمک دیده مى‎شود. درگنبدهاى نمکى ایلجاق، میزان پتاس اکتشاف شده حدود دو میلیون تن برآورد شده است.