احیای بیولوژیک کویرهای مرطوب ایران

عرصه بسیار وسیع اراضی شور که بیش از 8 میلیون هکتار از آن را فقط کویرها و ماندابهای شور تشکیل می دهد، منابع عظیم آبهای شور زیرزمینی و روی زمینی در مناطق بیابانی که بخشی از آنها را روانابها و سیلابهای شور سالانه تشکیل می دهد، سیر قهقرایی مراتع ضعیف و در حال احتضار این عرصه های واجد آب و خاک شور همگی حکایت از تمهیداتی برای تجدید حیات پوشش گیاهی این عرصه ها دارد.

از طرفی ته نشست رسوبات آغشته به املاح گچ و نمک سیلابهای شور در چالابهای کویری پایین دست منشاء پایان ناپاپذیر خاک و ماسه های نمکداری را فراهم می کنند که مناطق اطراف خود را آلوده کرده و سبب تخریب خاک و از دست رفتن استعداد باروری خاک و بیابانی شدن منطقه می شوند. از این نظر چنانچه امکان استقرار و رشد گونه های هالوفیت در حواشی این کویرهای مرطوب فراهم شود ضمن ایجاد پوشش گیاهی و کمک به تولید مراتع می توانند تا حدودی از حرکت خاک و ماسه های این کفه های کویری جلوگیری کنند.

مسئله مهمی که برای احیای پوشش گیاهی این نواحی مرطوب وجود دارد محدودیت های شوری آب و خاک است که بایستی بررسی و امکان سنجی شوند. معمولاً حد خارجی کویرها را ناهمواری کوچکی که اصطلاحا ناهمواری آبرویی یا عینکی نامیده می شود در بر می گیرد. این ناهمواری که در اثر تجمع مواد رسوبی غالبا رسی ایجاد می گردد می تواند پوششی از گیاهان شور پسند را در خود جای دهد البته رشد گیاهان بستگی به میزان نمک موجود در خاک دارد.

بنابراین اگر در کفه نمکی کویر بعلت شوری زیاد امکان هیچگونه پوشش گیاهی نمی باشد ولی وجود سفره آب زیرزمینی شور نزدیک به سطح زمین که در اطراف بسیاری از کویرها وجود دارد یک خوش شانسی طبیعی برای کویرها محسوب می شود زیرا می توان از این آب تحت الارضی کم عمق شور در ایجاد پوشش گیاهی کویری و شور پسند بهره جست و کویر را تا حدودی مهار و کنترل کرد چرا که وجود این گیاهان کویری بر روی نوارهای رسی حاشیه باتلاق نمک باعث پایین نگه داشتن آب تحت الارضی سطحی گشته و طبعاً از عوارض نامساعد کویر نظیر افزایش شوری و انتقال خاک به اطراف بوسیله باد تا حدودی جلوگیری می‌کند.

به این ترتیب پوشش گیاهی حاشیه کویر در مهار و کنترل کویر نقش بسیار تعیین کننده ای دارد زیرا اغراق نیست اگر بگوئیم اوج پیشروی کویر در همین نوار از خاک های معمولاً سنگین و حاوی آب شور کم عمق اتفاق می افتد، چون در این نوارها نمک از طریق آب زیرزمینی سطحی و طوفانهای شدید و انتشار از سطح خاک، اطراف خود را آلوده ساخته و براحتی مزارع و دشتهای اطراف خود را آلوده می کند.

از طرف دیگر نقش مفید این گونه های شورپسند در جهت تامین علوفه کافی ، جلوگیری از تخریب مراتع و احیا و بازسازی آنها در مناطق شور است که از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است چرا که در مواقع ضروری و در غیاب علوفه های خوشخوراک تر می توان از این گیاهان در جهت تامین علوفه استفاده کرد. به این ترتیب با توجه به سطح وسیع اراضی مرطوب حاشیه کویرها چنانچه امکان استقرار و رشد این گونه ها فراهم شود علاوه بر مواردی که فوقا بدان اشاره شد کمکی به رونق اقتصادی منطقه و جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها خواهد شد.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.