خانه مرتضوی مربوط به دوره قاجار است و در کاشان، خیابان علوی، جنب زیارت سلطان امیر احمد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۵۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. محله سلطان میر‌احمد قدمت بنای این خانه به اواخر عصر قاجاری باز می‌گردد. دارای یک حیاط اصلی و مرکزی می‌باشد. فضاها در این بنا به صورت دو طرف ساخت پیرامون حیاط قرار گرفته‌اند که دو طبقه از آنها پائین‌تر از ورودی اصلی و یک طبقه دیگر بالا‌تر هستند. ویژگی بارز معماری این خانه شیوه و سبک آن است که کاملا نزدیک به شیوه و سبک عصر پهلوی اول است که با ستون‌ها و ایوان سرتاسری مشخص می‌شود. اهم فضاهای خانه مرتضوی عبارتند از: سرداب، شاه‌نشین، پنج‌دری، ایوان تابستانی، حوض‌خانه و هشتی‌ورودی. تزئینات متنوع و بدیعی در این بنا بکار رفته است که از جمله می‌توان از یزدی‌بندی و رسمی‌بندی سقف حوض‌خانه و تاج و همین‌طور گچ‌بری سرستون‌ها و نقوش آجری کرسی بنا نام برد.
عمارت مرتضوی از سه مجموعه فضایی تشکیل شده که در سه جبهه و در یک حیاط مربع شکل قرار گرفته اند. این عمارت دارای گودال باغچه بوده و حیاط در طبقه بالا به صورت سطح باریکی این گودال باغچه را دور می زند و فضاهای سه جبهه را به یکدیگر پیوند می دهد. این سطح از حیاط در ضلع شمالی، توسط دو ردیف پله مستقیم به کف گودال باغچه متصل می شود. فضاهای جبهه شمال باختری عمارت مرتضوی از طبقه همکف، ارتفاعی معادل دو طبقه دارد و بلند تر از سایر قسمت‌هاست. این جبهه از ایوان و تالاری پنج دری در میانه و دو اتاق سه دری در دو سوی ایوان برخوردار است. جبهه جنوب خاوری این عمارت از فضایی یک پارچه با چند ردیف ستون به یک تالار میانی و دو سه دری در طرفین تقسیم شده است. تکرار ستون‌ها در طرفین ورودی های تالار، شکلی از کفش کن را القا می کند .
این فضای وسیع از یک سو به اتاقی بدون نورگیر و از سویی دیگر به ورودی خانه مرتبط می شود و به این طریق می تواند به صورت فضایی مستقل مانند یک حسینیه در عمارت مورد استفاده قرار گیرد. فضاهای جبهه جنوب باختری عمارت مرتضوی با ترکیبی غیرمتعارف از یک راهروی عریض در میانه نمای این جبهه و دو اتاق سه دری در دو سوی آن تشکیل شده است و حیاط خلوتی غیرمنظم در پشت گوشه باختری این جبهه واقع شده و به این ترتیب یکی از اتاق‌های سه دری مذکور از دو ضلع به فضاهای باز گشوده می شود.در زیر سه جبهه این عمارت سرداب‌های مفصلی قرار گرفته‌اند. سرداب جبهه شمال باختری مشتمل بر یک فضای وسیع در عقب و فضایی ایوان مانند در جلوست که با حیاط گودال باغچه در ارتباط کامل است. اتاق‌های دیگری نیز در اطراف این فضاها ساخته شده است. سرداب جنوب خاوری از یک تالار و اتاقی در پشت آن و دو اتاق در طرفین تالار تشکیل شده است .
فضاهای تالار نیز تبادل هوایی کامل با حیاط دارد و هر یک از اتاق‌های طرفین تالار یک فضای نیمه باز کم عمق در مقابل خود دارد.در زیر زمین جبهه جنوب باختری دو اتاق با پیش فضایی در مقابل خود و حیاطی مرکزی با حوض مستطیلی در وسط و باغچه بندی متقارن نسبت به حوض آرایش یافته است.فضای باز دیگری در شمال خاوری حیاط اصلی عمارت مرتضوی وجود دارد که امروزه کاملا به حیاط خانه متصل است اما در گذشته این گونه نبوده است. حیاط دوم بنا نیز مانند حیاط اصلی خانه در دو طبقه ساخته شده ولی دارای شکل هندسی کاملی نیست. در هر یک از طبقات همکف و زیرزمین جبهه جنوب خاوری این بخش سه اتاق ساده با ورودی های جداگانه در طبقه همکف هستند و می‌توانند به صورت فضایی مستقل از سایر فضاهای مجموعه عمل کنند. در جبهه شمال باختری این حیاط در سطح گودال باغچه یک رواق و در جبهه شمال خاوری همین سطح، طاق نماهایی مشاهده می شود. دیدن عمارت مرتضوی در پیش چشم هیچ بازدید کننده ای خالی از لطف نیست .
