ساختمان بدن عقرب ها

راسته ی عقرب ها از رده ی عنکبوتیان و شاخه ی بندپایان هستند که آثار آنها روی کره ی زمین از دوره ی سیلورین یعنی، حدود 420 میلوین سال پیش،به صورت سنگواره پیدا شده است.این مسئله نشان دهنده ی وجود عقرب ها پیش از پیدا شدن دایناسورها است. به طر کل،راسته ی عقرب ها شامل 28 خانواده است که حدود نصف این خانواده ها منقرض شده اند.گونه های زنده ی فعلی شامل 14 خانواده هستند که بیش از 1600 گونه را شامل می شوند و در بیش از 200 جنس گروه بندی شده اند. عقرب ها از قرن ها قبل به علت داشتن مشخصات ظاهری ویژه برای انسان شناخته شده هستند.این جانوران در تمام دنیا پراکنده اند و در بیابان ها، جنگل ها، چمنزارها، سواحل دریاها و اطراف رودخانه ها و کوهها دیده شده اند. عقرب ها بدن نسبتاً پهن و کشیده دارند و اندازه ی آنها از 3 تا 10 سانتی متر متفاوت است، ولی بزرگ ترین آنها نوع آفریقایی است که طول آن به 21 سانتی مترهم می رسد.

بدن عقرب ها مثل سایر جانوران رده ی عنکبوتیان از بخشی در جلو به نام سرسینه و بخش دیگری در عقب به نام شکم تشکیل می شود. قسمت عقب به دو قسمت میانی و خلفی تقسیم می شود که شامل شکم و دم است. سرسینه یک تکه به نظر می رسد،ولی دو قسمت میان و خلفی به صورت بند بنددیده می شوند.در طرفین سرسینه انبرک ها و پاها و در جلوی آن آرواره های دهانی قرار دارند.تمام این اعضا بندبند هستند. در سطح پشتی سرسینه چشم های میانی و جانبی قرار گرفته اند.سطح شکمی تقریباً به طور کامل به وسیله ی آخرین بند انبرک ها، پاها، ضمایم آنها و پلاک منفردی به نام استرنم پوشیده شده است.هربند ناحیه ی میانی درسطح پشتی ترگیت و در سطح شکمی استرنیت نامیده می شود.در سطح پشتی هفت بند و درسطح شکمی فقط پنج بند قابل شمارش است.در سطح شکمی میانی اعضایی نظیرشکاف های تنفسی، شانه ها و سرپوش تناسلی دیده می شوند.قسمت خلفی یا دم باریک تر از تنه و از پنج بند تشکیل شده است.غده ی سمی و نیش درانتهای قسمت خلفی قرار گرفته اند.

سرسینه و ضمایم آن
این بخش سفالوتراکس نیزنامیده می شود که قدامی ترین قسمت بدن عقرب است و با پوشش کیتینی و ذوزنقه ای شکل یک تکه ای به نام سپرسری پوشیده شده است.ممکن است سپرسری ساده یا داری تزئیناتی باشد. در طرفین محور طولی سرسینه و درموقعیت میانی ـ قدامی دو برآمدگی دیده می شود که حامل دو چشم بزرگ میانی است.2 تا 5 چشم کناری در زاویه ی کناری ـ قدامی سرسینه به شکل برآمدگی های کوچک و شفافی دیده می شوند. عقرب های غازی بدون چشم هستند.لبه ی قدامی سرسینه که پیشانی نام دارد، ممکن است مستقیم،محدب یا مقعر باشد. لبه ی خلفی سپرسری با اولین بند ناحیه ی شکم در ارتباط است.حدود سرسینه در سطح شکمی کاملاً مشخص نیست و به طول کامل با کوکسای پاها پوشیده شده است.فقط کوکسای پای چهارم حد خلفی این قسمت را در سطح شکمی مشخص می سازد.ضمایم ناحیه ی سرسینه شش جفت و در ناحیه ی شکمی قرار دارند.

ضمایم ناحیه ی شکمی
1-کلیسر یا آرواره ی دهانی
کلیسرهای به صورت دو گیره ی کوچک و کاملاً متحرک در قدامی ترین ناحیه ی شکمی سرسینه قرار دارند. کلیسریها برای قطعه قطعه کردن طعمه به کارمی روند.کلیسر شامل سه بند است.دو بند قدامی گیره ی کوچکی را تشکیل می دهند که یک انگشت ثابت و یک انگشت متحرک دارد.این دو انگشت افقی هستند و در حالت طبیعی از بالای سرسینه دیده می شوند.انگشت ثابت حجیم و سطح شکمی آن که از موهای متراکمی پوشیده شده است،دیواره ی فوقانی محوطه ی دهانی را تشکیل می دهند.انگشت متحرک خمیده و مانند انگشت ثابت به دندانه مجهزاست و ممکن است بسته به نوع عقرب تک شاخه یا دو شاخه باشد.سطح شکمی درانگشت متحرک نیز پوشیده از مو است. بند سوم یا بند قاعده ای زیرسینه قرار دارد.سطح داخلی این بند به وسیله ی پرده ی کیتینی نرم به دو قسمت تقسیم شده است.

2-انبرک ها یا پاتزـ ماشو آرز
انبرک ها نسبت به سایر ضمایم رشد بیشتری دارند.هرانبرک از شش بند تشکیل شده است.این بندها مانند بندهای پا،نام های مختلفی دارند.عقرب شناسان کشورهای مختلف به انبرک و بندهای آن نام های مختلفی داده اند. اولین بند هرانبرک که مستقیم به بدن وصل می شود، کوکسا یا هانش نام دارد که در مجموع دیواره های جانبی محوطه ی دهانی را تشکیل می دهد.کوکسای انبرک ها درجلو و طول محوربدنی آزادند، اما در بخش خلفی به کوکسای پاهای اول و دوم متصل می شوند.سطح داخلی آنها که با محوطه ی دهانی درارتباط است، پوشیده ازمو است. در برخی عقرب ها،ماننده هترومتروس،درسطحی از این بندها که با بند مشابه در پاهای اول ارتباط دارد،چند خارک سخت و خمیده دیده می شود.جانور با کشیدن این خارک ها روی کوکسای پاهای اول صدا ایجاد می کند. بندهای دوم تا چهارم به ترتیب عبارت اند از:تروکانتر پرفمور  و فمور. دو بند آخر،یعنی بندهای پنجم و ششم، به گیره ی نسبتاً بزرگی تبدیل شده است.یکی از این بندها که متحرک است، انگشت متحرک یا پست ـ تارس و بند دیگر انگشت ثابت یا تی بیا نامیده می شوند.

انگشتان فقط حرکات عمودی دارند و مانند گیره های کلیسر،دستگاه ترشح سم ندارند. درانتهای هرانگشت یک دندان نوک تیز وجود دارد.انگشت ثابت با انتهای حجیم خود به نام دست در مجموع تی بیو تارس نامیده می شود.برحسب تیره، دست ها شکل های متفاوتی دارند.به طورمثال، درتیره ی بوتیده، تخم مرغی شکل یا نیمه پهن و در تیره ی اسکرپیونیده، به صورت پهن دیده می شوند.اندازه ی انگشت ها برحسب نرو ماده بودن عقرب متفاوت است. سطح داخلی هرانگشت با ردیف هایی از دندانه پوشیده شده است.ممکن است در خارج یا داخل هرردیف یک گرانول فرعی نیز دیده شود.زیر دندان انتهایی انگشت متحرک، گرانول هایی به صورت دسته های دو تایی،سه تایی، چهارتایی یا بیشتر دیده می شوند.بندهای انبرک ها تزئینات مختلف دیگر،از جمله تریکوبتری ها یا تارهای حساس دارند که به آنها اشاره خواهد شد.تریکوبتری ها که از نظرطبقه بندی اهمیت بسیاری دارند،در عقرب ها فقط روی انگشت ثابت،فمور و پرفمور انبرک ها دیده می شوند.انبرک ها وسیله ای برای گرفتن و نگهداری طعمه هستند.تحرک زیاد تروکانترامکان جابه جایی زیادی به این عضو داده شده است.

3-پاها یا پاتزـ آمبولاتوآرز
پاها چهارجفت ازضمایم دیگرسرسینه هستند و در طرفین بدن قرار دارند.به طول پاها به تدریج از پاهای قدامی به خلفی افزوده می شود. هرپاهشت بند دارد که به ترتیب عبارت اند از:کوکسا، تروکانتر، پرفمور، فمور، تی بیا، بازی تراس، تارس و پست ـ تارس. بند کوکسا درپاهای دوم رشد زیادی داشته و دو تیغه ی بلند به نام ماگزیلرها از آن منشعب شده است.ماگزیلرها کف حفره ی دهانی را تشکیل داده اند.در کوکسای پای اول نیزیک تیغه ی کوچک متصل دیده می شود.کوکسای پاهای سوم و چهارم به طور مورب قرار دارند و بلندتر و باریک تر از کوکسای پاهای اول و دوم هستند.دربرخی عقرب ها، مانند بلیزاریوس، این دو کوکسا به وسیله ی کیتین چین خورده ای از یکدیگر جدا شده اند. تی بیا و بازی تارس اغلب به یک سیخک کم و بیش بلند مجهز هستند که در رده بندی این جانوران استفاده می شود.این سیخک ها از پوشش کیتینی سفیدرنگی تشکیل شده اند که داخل آن پراز لنف است. تصور می شود که سیخک ها به علت وجود انشعاب های عصبی،به حرارت حساس هستند و جانور را از تغییر درجه حرارت زمین مطلع می سازند.

سیخک تی بیا منفرد است و معمولاً درقاعده ی تی بیا و درمحل اتصال با بازی تارس دیده می شود.این سیخک از بدو تولد وجود دارد.سیخک های بازی تارس دو تاهستند و درقاعده ی بازی تارس و درمحل اتصال با تارس قرار گرفته اند.این سیخک ها درتمام پاها و در تمام سنین دیده می شوند.در عقرب های زیر تیره ی بوتیده سیخک های بازی تارس شاخه ی کوچکی به نام دندانه ی قاعده ای دارند. سیخک های بازی تارس خارک هایی دارند که تعداد آنها برحسب نوع عقرب متغیر است.درانواعی از عقرب ها که درشن زار زندگی می کنند،باز تارس پهن تر و لبه های تیزجانبی دارد.همچنین،خارک های بلند شانه مانندی دارد که بخش پشتی بازی تارس آنها را می پوشاند و باعث سهولت حرکت جانورروی شن و خاک نرم می شود.این ردیف خارک فقط روی بازی تارس پاهای اول،دوم و سوم دیده می شود.

سطح زیرین تارس که با زمین تماس دارد، سل تارسال نامیده می شود.باید توجه داشت عقرب ها هنگام حرکت علاوه براین قسمت، روی سطح جانبی ـ داخلی تارس هم تکیه می کنند.سل تارسال تزئیناتی از نوع خار یا خارک یا چیزی بین این دو دارد.از سطح پشتی تارس زبانه ای به سمت جلو کشیده شده است.این زبان را لانگت تارسال می نامند که در گذشته برای رده بندی عقرب ها مورد توجه بوده است. پست ـ تارس قطعه کیتینی منفردی است که درانتهای پا و بین دو پنجه قرار گرفته است و با تارس روی زمین تکیه دارد.تاندون های عضلات جلوآورنده و عقب کشنده ی پنجه ها به پست ـ تارس متصل است.پنجه ها به صورت دو ناخن ساده و کمی خمیده و ظریف درطرفین پست ـ تارس قرار گرفته اند. میزان خمیدگی و طول پنجه هادرعقرب ها متفاوت است.برخی جانورشناسان در رده بندی عقرب ها به این تفاوت توجه کرده اند.عقرب ها در مرحله ی نوزادی و قبل از اولین پوست اندازی،به جای پنجه، بادکش دارند.