وجه تسميه گاوخوني

از تالاب گاوخونی در نوشته‌های مختلف گذشته و حتی حال به صورت‌های گوناگونی یاد شده است، از جمله: تالاب گاوخونی، گود خونی، گورخونی، گاوخانه، گاوخانی، گاوخوانی و آخر آب. از بین این واژه‌ها حالت متداول امروزی آن بیشتر تالاب گاوخونی است كه در زبان محلی (ساكنین شهر ورزنه) این واژه با كمی تغییر به تالاب گاخونی معروف شده است.
همچنین به نظر می‌رسد از بین واژه‌های مذكور كلمه گاوخوانی از بقیه نامتجانس‌تر بوده و حتی برخی نوشته و به كاربردن آن را جایز نمی‌دانند. در فرهنگ آنندراج، جل پنجم، صفحه‌ی 3539، ذیل لغت گاوخونی چنین می‌نویسد : «در بلوك موسوم به روی دشت اصفهان، زمینی است كه آب‌های زنده‌رود در آن جمع شده به چاهی فرو می‌ریزد كه آن را گاوخانی گویند. بعضی با واو گاوخونی نویسند، خطاست، چه معنی لغت را ندانسته‌اند، خانی به معنی چاه و گاو به معنی بزرگ است و این مركباً افاده معنی چاه بزرگ كند».

در فرهنگ دهخدا در توضیح واژه گاوخونی آمده است: گاوخونی یعنی خانه گاو، چه در گذشته رسم بر ای بوده كه روستاییان گاوهای خود را جهت چرا در اطراف باتلاق‌ها رها می‌كردند و این رسم از دیرزمان به یادگار مانده است. شاید بر همین نظر باشد كه گاوخونی را در برخی‌ نوشته‌ها به صورت گاوخانه ذكر كرده‌اند.
در تعریف دیگری از واژه گاوخونی، یكی از مورخین اصفهان احتمال می‌دهد كه واژه گاوخونی مركب از «گاو» ( = گا به Gabae یا cavae) باشد كه استرابو در جغرافیای مشهور خویش اصفهان را به آن نامیده است و این واژه بعداً به گبی، گی و جی تبدیل شده است و كلمه «خانی» ( = خانیك xanik پهلوی) كه به معنی چشمه و حوضه و آبگیر است، می‌باشد .

در یك حكایت افسانه‌ای دیگر از گاوخونی با نام گودخونی یا گورخونی یاد كرده‌اند . بر این اساس برخی معتقدند در گذشته گورخرهای بسیاری در این تالاب زندگی می‌كردند كه موجب جذب شكارچیان بسیاری شده است. برخی از شكارچیان در حین شكار در دام این تالاب گیر افتاده و جان خود را از دست داده‌اند. حتی در برخی از نوشته‌ها حكایت بهرام گور را نیز به این منطقه منسوب می‌دانند و می‌نویسند كه بهرام گور در حین شكار گورخر در این باتلاق فرو رفته و جان خود را بر سر بی‌رحمی‌اش از دست داده است، از این رو درباره وی سروده‌اند:
بهرام كه گور می‌گرفتی همه عمر دیدی كه چگونه گور بهرام گرفت