ایرانشهر در قلب بلوچستان همان شهر تاریخى پهره میباشد که در بعضى از کتب «پورا» نیز ضبط گردیده است. پهره در لغت به معنى پاس و محافظت مىباشد چون پهره در مرکز بلوچستان نقش حفاظت و پاسدارى از منطقه مَکرُان را داشته است.
پَهْرَه به معناى شهربزرگ نیز نامیده شده و در زمان حمله اسکندر مقدونى منطقه اى آباد و سرسبز بوده اما به مرور زمان بر اثر علل گوناگونى رو به تخریب نهاده است.
پس از ساخت قلعه ایرانشهر (ناصرى) در سال 1271 ه ق مرکز حکومتى بلوچستان از بمپور به پَهْرَه انتقال داده می شود. با انتقال مرکزحکومت از اهمیت بمپورکاسته شد و پَهره روز به روز گسترش بیشترى یافت. با ضعف قواى قاجار، نیروهاى بلوچ و حاکمان محلى فرصت را غنیمت شمرده و قلعه را از دست آنان گرفتند و بهرام خان بارکزایى و سپس برادرزادهاش بنام دوست محمدخان به عنوان حاکم بلوچستان در این شهر به حکومتى پرداختند تا اینکه با حمله قشون رضاخان در سال 1307ه.ش این شهر بدست قواى دولتى درآمد.
یه تدریج این شهر گسترش یافته و امروزه به صورت یکى از قطبهاى جذب جمعیت و فعالیتهاى اقتصادى در آمده است.
نام قدیمى پهره بوسیله هیأت وزیران در سال 1314 ه.ش به ایرانشهر تغییرنام داده است.
مساحت:
ایرانشهر در قسمت مرکزى بلوچستان حدود16000کیلومترمربع مساحت دارد .
جمعیت:
جمعیت آن براساس آخرین سرشمارى194596 نفر است .
حدود:
این شهرستان از شمال به شهرستانهاى خاش و زاهدان، از جنوب به شهرستان نیکشهر، از شرق به شهرستانهای سربازو سراوان و از غرب به استان کرمان محدود مىشود.
مرکز شهرستان:
شهر ایرانشهر مرکز شهرستان است که از سال 1314 ه.ش به ایرانشهرتغییر نام داده و ارتفاع آن از سطح دریا 591 متر مىباشد و در – ْ60 طول شرقى و ْ27عرض شمالى قرار دارد. فاصله زمینى آن تا مرکز استان 321 کیلومتر و تا تهران 1590 کیلومتر است، فاصله هوایى آن تا تهران 1292 کیلومتر مىباشد.
رود مهم:
بَمْپور که شاخه اصلی آن ازایرندگان سرچشمه گرفته وبه رودخانه دامن هم معروف است وپس از به هم پیوستن شاخه های فرعی به سمت غرب جریان وبه دریاچه فصلی جازموریان منتهى مىشود.
آب و هوا:
آب و هواى شهرستان ایرانشهر در تابستان گرم و خشک و در زمستان معتدل است و بادهاى باران آور موسمى در فصل تابستان و بادهاى باران آور غربى در فصل زمستان در این منطقه موجب ریزش پراکنده باران مىشوند درجه حرارت متوسط ایرانشهر در سال 1375 و میزان بارندگى سالیانه آن به ترتیب 24/6درجه و 119/2میلى متر بوده است.
تقسیمات کشورى:
این شهرستان داراى 4 شهر (ایرانشهر – بمپور-دلگان –بزمان )و4 بخش( مرکزى – بمپور – بَزْمان – دَلْگان ) است
آثارباستانی و ابنیه تاریخى شهرستان ایرانشهر
جریان رودخانه هاى دامن و بمپور زمینه لازم را براى استقرار انسانها در حاشیه این رودها از دوران قدیم فراهم کرده است. براساس بررسىهاى انجام شده آثارى از دوران ماقبل تاریخ در این منطقه شناسایى شده اند، که بیانگر وجود تمدن کهن و غناى تاریخى و فرهنگى این ناحیه مىباشند.
آثارباستانى وابنیه تاریخى این شهرستان عبارتند از:
محوطه هاى باستانى: چاه حسینى – دامَنْ – بمپور – تومپ شهر دراز – گورستان قدیمى خوراب – منار امام – تپه بَزْمان – قبرهاى قدیمى دامن – تمب موریاب جازموریان – سَرکَهوران – کَتوکان – قاسم آباد – مَوْلا – گوارگوشت – سَردْگاه (سَردُقْ) – قبور قدیمى تیغ آب – سُهران – قبرستان کولِگ – قبرستان دَمبولان.
قلاع : ناصرى (ایرانشهر) – بمپور – چهل دختر – بَزْمان – سوراپ(هارون) -گوران بزمان- دامن – کَجکوش – اسپیددره – سعیدآباد – گوران دامن – زومى.
سایر آثار: ساختمانهاى سنگى هودْیان – سنگ مَرمَر جعفرآباد – آرامگاه سیدمهدى – آرامگاه حاجىبابا کَتْوکان – – غار تاریخى کَم ْسِپْتان
منبع : پیام بلوچ
نظرات بسته شده است.