نحوه ی تشکیل بادها: ساده ترین شکل تشکیل این بادها، جابجایی هوای گرم «دشت سیستان» با هوای سرد عرض های شمالی است. ایجاد یک سیستم کم فشار در ماه های تابستان بر روی کویر ریگستان و حرکت به سمت بالا به منظور حفظ تعادل با هوای خشک استپ های مرتفع آسیای مرکزی، موجب حرکت توده هوای خشک از سمت شمال وشمال غرب به به سمت جنوب و جنوب شرق می شود و به خاطر تداوم وزش به باد ۱۲۰ روزه مشهور است.
این بادها متاثر از «بادهای موسمی هند» هستند. بدین صورت که در شمال «افغانستان» براثر استقرار یک سیستم پرفشار رطوبت خود را در اثر ریزش باران های سنگین از دست داده و همزمان با آن یک سیستم کم فشار فصلی از نوع حرارتی هستند و در دشت زابل به وجود می آید. و به علت اختلاف فشار هوا بین کوهستان های افغانستان و دشت سیستان تشکیل می شوند.
به علت شکل توپوگرافیک «دشت زابل»، ارتفاعات پلنگان در غرب و ارتفاعات بابائی در شمال شرق این دشت واقع شده است، حالت کانال طبیعی ایجاد نموده و باعث تشدید سرعت این باد می شود. این باد دارای جهت شمالی و یا شمال غربی است و در منطقه زابل به «باد لوار» معروف است؛ به معنی باد گرم و خشک.
محدوده ی وزش:
جنوب خراسان، مشرق کرمان و شمال سیستان در فصل گرم قلمرو تسلط جریان هایی است که به بادهای ۱۲۰ روزه سیستان شهرت دارد و بر اثر اختلاف فشار بین ارتفاعات شمال افغانستان و دشت نا امید بشدت تقویت شده و هر سال تقریبا از خرداد ماه لغایت شهریور از جهت شمال شرقی به جنوب غربی مناطق و سیعی را تحت تاثیر قرار میدهد این باد پهنه های هموار ونا هموار جنوب خراسان را تحت تاثیر قرار داده و دشتهای ریگی لوت شمالی وحفره های گندم بریان در مجاورت کرمان بوجود آورده است. این باد در برخورد با ارتفاعات شمالی ـ جنوبی کرمان جهت آن به سمت جنوب و سپس جنوب شرقی منحرف شده و نیمه غربی لوت مرکزی را تحت تاثیر قرار داده وشیار هایی نسبتا” موازی به طول دهها کیلومتر را در رسوب های تخریبی میوسن با جهت شمال غرب ـ جنوب شرقی بوجود می آورد.
در بم و نرماشیر نیز کیفیت ایجاد بادها و مسیر حرکت آنها تابع شرایط توپوگرافی بین کوه و دشت است. مهمترین بادها از فاش کوه نشات گرفته و به سمت مشرق وشمال شرقی می وزند سپس در برخورد با بادهای محلی دیگر از شاهسواران وزند کوه بتدریج جهت شمالی مییابند این باد پس از عبور از بیابان سر دگال مستقیما از جنوب به دشت لوت وارد میشود و در بخش شرقی «لوت مرکزی» بزرگترین و متراکم ترین ریگ ایران یعنی «ریگ لوت» را بوجود می آورد.
نشتیفان:
وجه تسمیه ی شهر «نشتیفان» نیز که در حاشیه ی جاده ی قائن و در ۱۸ کیلومتری شهر خواف واقع است را به «نیشِ طوفان» نسبت می دهند، جایی که وزش بادهای ۱۲۰ روزه چهره ای ممتاز از لحاظ جغرافیایی به آن بخشیده است و ساکنین آن را به فکر تأسیس آسبادهایی بی نظیر در جهت بهره برداری از این جریانات هوایی وا داشته است. سازه هایی که در پروسه ی ثبت جهانی قرار گرفته اند.
زمان وزش:
در مورد زمان وزش این باد اگر چه منابع مختلف در زمان شروع آن حداکثر ۲۰ روز اختلاف نظر دارند اما همه مدت تداوم آنرا حداقل ۴ ماه می دانند. بادهای ۱۲۰ روزه تقریباً از اویل ماه ژوئن شروع و در حدود ۴ ماه از سال در دشت زابل ادامه دارد و تقریباً دراوسط ماه سپتامبر خاتمه می یابد.
حداکثر سرعت این باد رادر منطقه سیستان تا ۱۰۰ وحتی ۱۲۰ کیلومتر در ساعت هم ذکر کرده اند (۲ و ۲۴) درایستگاه بیرجند در شمال منطقه نیز متوسط سرعت سالانه ی باد ۲/۸ گره در ثانیه و شدید ترین بادها با سرعت ۴۰ تا ۴۵ گره در ساعت عنوان شده است.
برخی منابع نیز با تفکیک باد به زمستانه و تابستانه سرعت آنرا بترتیب ۱۳ و ۲۶ کیلومتر در ساعت ذکر کرده اند. این باد در ابتدای صبح، آرام بوده و پیش از ظهر به حداکثر سرعت خود میرسد. از بعد از ظهر سرعت آن فروکش و در ساعات اولیه ی شب بصورت نسیم ادامه داشته یا از حرکت می ایستد. براساس آمار در یک دوره ۴ ساله (سال ۲۰۰۰ تا ۱۹۹۷) متوسط سرعت باد وتغییرات آن در طول شبانه روز آمده است.
