تالاب بامدژ

نام انگلیسی:  Bamdezh wetland    

نام فارسی :  تالاب بامدژ 

 

 

موقعیت جغرافیایی

تالاب بامدژ در موقعیت جغرافیایی N3142 E4837 در استان خوزستان واقع است. تالاب بامدژ  در 40 کیلومتری شمال غربی اهواز قرار دارد.این زیستگاه آب شیرین تالابی چهار هزار هکتار وسعت دارد و در کنار روستاهای مزرعه، بامدژ، سادات طواهر، سید جاسم و همچنین سد شاوور، کانال توانا و خط راه آهن اهواز – اندیمشک قرار گرفته است. علاوه بر اینکه عمده آب این تالاب از رودخانه شاوور تامین می‌شود، بالا بودن سطح آب های زیر زمینی، سنگینی بافت خاک، فرو‌افتادگی منطقه، بارندگی و جریان‌های سیلابی زمستانه و آبهای برگشتی از زمین های کشاورزی از عوامل مهم پایداری این تالاب محسوب می شوند که در نهایت آب خروجی تالاب از شاخه ای به نام خارور عبور کرده و پس از گذر از کانال توانا به رودخانه دز می ریزد.

 

این تالاب از اوایل فروردین تا نیمه آبان‌ماه دوره کم آبی خود را پشت سر می‌گذراند چرا که به دلیل بستن دریچه ها و آبگیری سد شاوور، آب ورودی به تالاب کاهش پیدا کرده و پساب های کشاورزی ورودی به تالاب نیز توسط زهکش خارور از آن خارج شده و بخش های حاشیه آن خشک می گردد. با توجه به ارزشهای کاربردی و بی نهایت مهم تالاب ها، این تالاب می تواند در ایجاد تغذیه و تخلیه آبهای زیرزمینی، تنظیم جریان آب، کنترل سیلابها، تعدیل در آب و هوا، منبع تولید فراورده های طبیعی، ایجاد مناطق گردشگری، بانک ژن، برگزاری بازدیدهای آموزشی و پژوهشی، اهمیت اجتماعی – فرهنگی، اهمیت حفاظتی و… مورد توجه قرار گیرد. از 134 گونه گیاهی تالاب بامدژ می توان به خارشتر خزری و ایرانی، ترنجبین، شیرین بیان، خارپنبه، شاه تره، گل گاوزبان، پونه، کُنار، تاج خروس، نی، گاگله و.. اشاره کرد.

 

حیات وحش این زیستگاه بخش اصلی تالاب را تشکیل می دهند چرا که بیش از 40 گونه حیوانی شامل پستاندارانی همچون روباه، شغال، گرگ، کفتار، سمور، خفاش، خارپشت و… ماهیانی همچون کپور، شیربت،، بنی، حمری، بیاح و… خزندگان و دوزیستانی همچون قورباغه، وزغ، لاک پشت، جکوی، مار و… در تنظیم اکوسیستم بامدژ نقش دارند.

 

پیش از این دفتر بررسی های زیست محیطی در معاونت مطالعات پایه و طرح های جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان عنوان کرده بود؛ انجام برنامه ریزی در خصوص مدیریت تالاب، پیشنهاد طرح های اجرایی و مطالعاتی، ارائه برنامه حفاظت و پایش مداوم منابع تالابی، تعیین کاربری های متناسب با وضع کنونی تالاب، احیاء عرصه های تخریب شده، آموزش عمومی در سطوح مختلف، قرار دادن تالاب بامدژ در لیست مناطق چهارگانه، ایجاد هماهنگی میان سازمانها و ارگانهای ذیربط با حفاظت تالاب از جمله موارد اساسی و ضروری است که می بایست در مدیریت تالاب مد نظر قرار گیرد.

 

قرار گیری تالاب بامدژ در 40 کیلومتری اهواز به عنوان مرکز استان خوزستان و در میان قرار گرفتن بین جاده ترانزیتی اهواز – اندیمشک و خط راه آهن خرمشهر – تهران این تالاب فراموش شده را در موقعیت جغرافیایی خوبی قرار داده است.  از بین 148 گونه پرنده بومی و مهاجر بیشترین سهم متعلق به خانواده چکاوکیان، حواصیلیان، مرغابیان، آبچلیکان است. اردک مرمری از گونه های در معرض خطر، چنگر، لیکو خوزی، باکلان، ماهی خورک، اگرت، چوپ پا، آبچلیک، بلبل و… از جمله پرندگان آبزی و کنار آبزی این تالاب محسوب می شوند. نام تالاب بامدژ اهواز با 134 گونه گیاهی، 148 گونه پرنده بومی و مهاجر تاکنون در هیچ یک از مناطق چهارگانه پارک ملی، ، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت شده و همچنین اثر طبیعی- ملی، ثبت نشده است.

راه اصلی دسترسی به این منطقه جاده اهواز ‌ـ اندیمشک است و راههای آسفالته درجه دو و سه نیز به صورت راه‌های فرعی در محدوده آن وجود دارد . تالاب بامدژ همیشگی و دارای آب شیرین است که توسط رودخانه شاوور ، طغیانهای رودخانه دز ، کرخه و آبهای اضافی اراضی کشاورزی اطراف آبگیری می‌شود ، ارتفاع آن 25 متر بالاتر از سطح آبهای آزاد است و سیمای طبیعی پیرامون تالاب را دشتهای سیلابی و اکوسیستم‌های خشک دشتی تشکیل می‌دهد . این تالاب در میان چشم‌اندازهای شهرستان اهواز نمونه منحصر به فردی است و خرمی و سرسبزی آن از چشم‌اندازهای زیبای طبیعی است که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند . تناوب و توالی رویشگاه‌های گیاهی با آب و خشکی برای شمار زیادی از پرندگان مهاجر شرایط مطلوب و مطمئنی برای زندگی ، آشیانه‌سازی ، تخم‌گذاری ، تغذیه و زمستان گذرانی فراهم می‌کند .
 
آب و هوای تالاب بامدژ با توجه به نوع پوشش گیاهی منطقه که خاص آب و هوای گرم بیابانی ، میزان بارندگی و تبخیر شدید ، خشک و بیابانی گرم است . پوشش گیاهی موجود تالاب بیشتر از گونه‌های آبدوست مثل لویی ، جگن ، نی و سیپروسها بوده و پوشش گیاهی منطقه دارای دو سیمای مشخص بهار و پاییزه است . گیاهان یک ساله و غالب گیاهان چندساله در بهار رشد می‌کنند ، بدین ترتیب در ماههای اسفند تا اردیبهشت این تالاب دارای سیمای مرتعی سرسبز بوده و بیشترین رویش‌های پاییزه متعلق به گیاهان شورپسند است . 234 گونه گیاهی در هور بامدژ دیده می‌شود و 14 گونه گیاهی آن از جمله خارشتر خزر ، خارشتر ایرانی ، ترنجبین و شیرین بیان ، دارویی هستند . زیستگاههای جانوری بامدژ به دو زیستگاه اصلی آب و خشکی تقسیم می شود ، پوشش گیاهی زیستگاه آبی که بخش اصلی تالاب را تشکیل می‌دهد . گیاهان نی ولویی است که محیطی امن و مناسب برای استتار جانوران منطقه به خصوص پرندگان بومی و جوجه‌آور و نیز گراز است.
 
بخش‌های میانی تالاب که فاقد پوشش گیاهی است و بیشتر گیاهان شناور را در خود جای داده محل مناسبی برای تغذیه و استراحت جانوران آبزی به خصوص پرندگان مهاجر است . از انواع پرندگان آبزی و کنارآبزی این منطقه می‌توان به انواع مرغابی سانان ، آبچلیک ، حواصیل اردک سرسبز ، عروس غاز ، قو ، باکلان ، باکلان کوچک و آنقوت اشاره کرد . همچنین شنگ(سگ آبی) تنها پستانداران آبزی تالاب ، انواع دوزیستان ، خزندگان ، لاک‌پشت خزری ، لاک‌پشت لاک نرم ، انواع ماهی‌های آب‌شیرین مثل بنی ، شیربت ، حمری و بیاح از دیگر آبزیان هستندکه در زیستگاه بامدژ مشاهده می شوند . متأسفانه این تالاب به دلیل کاهش آب ورودی به تالاب ، برداشت بی رویه و اضافه بر ظرفیت از منابع موجود در تالاب ، ورود آلاینده‌های پسابهای شهری و کشاورزی ، تخریب ، تصرف اراضی و زیر کشت بردن ، در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته است .
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.