جشن سده جشن پیدایش آتش است. سد روز از پایاین تابستان گذشته و یا سد شب و روز به نوروز مانده است و کهن بودن آن به پایه جشن‌های نوروز و مهرگان می‌رسد.
جشن سده جشن پیدایش آتش است. سد روز از پایاین تابستان گذشته و یا سد شب و روز به نوروز مانده است و کهن بودن آن به پایه جشن‌های نوروز و مهرگان می‌رسد.
از نظر نجومی (طبیعی) نیاکان ما در روزگاران بسیار کهن، سال را به دو پاره (فصل) بخش می‌کردند.تابستان که هفت ماه به درازا می‌کشید، در نخستین روز فروردین ماه آغاز و آخرین روز مهر ماه پایان می‌یافت. زمستان از آغاز آبان ماه شروع می‌شد و تا پایان اسفندبه طول می‌انجامید.جشن سده، سومین روز از آغاز زمستان و یا سد روز و شب (پنجاه روز و پنجاه شب) به اول تابستان بود.
از نظر تاریخی نسبت این جشن به هوشنگ شاه داده شده است. در شاهنامه آمده است که روزی هوشنگ شاه با همراهانش در کوهی می‌رفتند ناگهان چیزی دراز، تیره تن، و سیاه رنگ دید که ماری بود و هوشنگ باهوش و هنگ، سنگی گرفت و سوی مار پرتاب کرد که آن را به کشد. سنگ به سنگ دیگری برخورد کرد و چون هر دو سنگ چخماق بودند، فروغ (جرقه‌ای) پدیدار شد، به بوته گرفت و مار فار کرد. از این رویداد هوشنگ شاه شادمان شد و خداوند را نیایش کرد که راز آتش را به او آشکار کرده است. شادمان و پیروز، هوشنگ شاه آتش را از همان هنگام قبله قرار داد، آن روز را جشن اعلام کرد و این سنت تا امروز برجاست، از نظر دینی: این جشن به یاد آورنده اهمیت نور، آتش و انرژی است. نوری که از خداوند جداست و از خدواند جدا هم نیست. قبله ای که در همه جا هست، درونی دل و جان همه نشانه‌هایی از فروغ اهورامزدا هستند، بهشت د راوستا به نام روشنایی بی‌پایان خوانده شده است. حکیم عمر خیام در کتاب نورزنامه می‌نویسد:
"هرسال تا به امروز جشن سده را پادشاهان نیک عهد در ایران و توران به جای می‌آوردند، بعد از آن به امرور، زمان این جشن به دست فراموشی سپرده شد و فقط زرتشتیان که نگهبان سنن باستانی بوده و هستند این جشن باستانی را برپا می‌داشتند."
هر چند نوشته شده است که مردآویج زیاری به سال 323 هجری (سده دهم میلادی) این جشن را در اصفهان با شکوه برگزار کرد. همچنین در زمان غزنویان این جشن دوباره رونق گرفت
در ایران باستان، و در میان زرتشتیان ایران، این جشن نزدیک غروب آفتاب، با آتش افروزی آغاز می‌شد و امروز هم با همان سنت کوه‌هایی از بوته و خار و هیزم در بیرون شهر فراهم شده، در حالی که موبدان لاله به دست اوستا زمزمه می‌کنند، بوته‌ها را روشن کرده و مردمی که در ان جا جمع شده‌اند نماز آتش نیایش خوانده، و سپس دست یکدیگر را گرفته به دور آتش می‌چرخند، شادی و پایکوبی می‌کنند این مراسم وسیله انجمن زرتشتیان کرمان سده‌هاست که بیرون از شهر انجام شده و همه مردم زن و مرد، زرتشتی و مسلمان، کلیمی در ان جا گرد آمده و در شادی شرکت می‌کنند. در تهران این جشن بیست و پنج سال با شکوه بوسیله سازمان فروهر در باغ ورجاوند برگزار شد.