شنگ

نام علمی : Lutra lutra نام انگلیسی:  European Otter   نام فارسی: شنگ،  (سگ آبی، سمور آبی)

 (ترکمنی: قوندوز، سوغَندَر) (ترکی: سوایتی) (کردی: تله آوی، سگ اوُ)

مشخصات: جثه بزرگ و استوانه‌ای شکل، پوزه پهن با سبیل‌های بلند و کلفت، گوش‌ها و چشم‌های کوچک دارد، دم بلند و لوله‌ای شکل است که در قاعده پهن و کلفت می‌شود. دست و پا کوتاه‌اند و در بین انگشتان پرده‌ای وجود دارد موها نرم و انبوه، به رنگ قهوه‌ای تا قهوه‌ای متمایل به خاکستری، زیر چانه و گلو سفید است.

اندازه‌ها: طول سر و تنه ۶۲ تا ۸۳ سانتی‌متر، دم ۳۶ تا ۵۵ سانتی‌متر، ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر، وزن ۵ تا ۱۵ کیلوگرم.

زیستگاه: اطراف رودخانه‌ها، نهرها، کانال‌های آبیاری، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و استخرهای پرورش ماهی با پوشش گیاهی مناسب.

پراکندگی: از مناطق سیستان تا شمال خراسان، مازندران تا آذربایجان، کردستان تا خوزستان، فارس، چهارمحال، اصفهان و تهران.

پراکنش جهانی: اروپا، شمال آفریقا، آسیا.

عادات: شبگرد است. اگر منطقه امن باشد روزها نیز دیده می‌شود. به صورت انفرادی زندگی می‌کند. لانه را در حفره‌های طبیعی، سوراخ درختان، زیر ریشه‌های مجاور آب ایجاد می‌کند. درب ورودی لانه معمولاً در داخل آب و در عمق ۵۰ سانتی‌متری از سطح آب قرار دارد که به وسیله دالانی شیب‌دار به لانه ارتباط دارد، یک سوراخ تهویه، لانه را به بیرون ارتباط می‌دهد. گاهی اوقات نیز در داخل لانه روباه یا رودک ساکن می‌گردد. ممن است علاوه بر لانه دائمی یک لانه موقتی نیز در زیر سنگ‌ها و گیاهان داشته باشد. به خوبی بر روی زمین راه می‌رود، ولی بیشتر از چند صد متر از لانه‌اش دور نمی‌شود. با مهارت کامل به وسیله دم و با کمک پاها شنا می‌کند و شیرجه می‌رود. برای ایجاد تعادل، دست‌ها به سینه می‌چسبند و مانند فرمان عمل می‌کنند. می‌تواند به مدت ۱۰ دقیقه زیر آب باقی بماند. ولی در شرایط عادی مدت زیر آب رفتن یک تا دو دقیقه است. در زیر آب سوراخ‌های گوش و بینی مسدود می‌شود. سبیل‌ها بسیار حساس‌اند و با استفاده از آنها در تاریکی یا آب گل‌آلود به خوبی شنا کرده و خفیف‌ترین تلاطم داخل آب را حس می‌کند. حس بویایی و شنوایی قوی است، بینایی به نسبت ضعیفی دارد، ولی در زیر آب و در نورهای مختلف می‌تواند اجسام متحرک را به خوبی ببیند. شنگ‌ها در همه سنین بسیار بازیگوش هستند. اغلب در فصل زمستان خودشتان را روی برف‌ها سُر می‌دهند. به خوبی دست‌آموز می‌شوند. در برخی کشورها این حیوان را برای صید ماهی تربیت می‌کنند. گاهی اوقات شنگ‌ها برای دسترسی به منابع غذایی جدید کیلومترها در خشکی راه می‌روند.

غذا: از جانوران آبزی نظیر ماهی، قورباغه، خرچنگ، پستانداران کوچک نظیر ول آبزی، پرندگان آبزی به خصوص چنگر، مرغابی، تخم و جوجه پرندگان، حشرات و مواد گیاهی تغذیه می‌کند. غذا را با دهان می‌گیرد. آثار مدفوع و باقی مانده مواد غذایی که در مناطق مشخصی از مسیر رودخانه‌ها و نهرها مشاهده می‌شود، نشانه وجود این حیوان در منطقه است. در داخل مدفوع که بوی ماهی می‌دهد معمولاً استخوان‌های ماهی وجود دارد.

تولیدمثل: در تمام فصول قادر به جفت‌گیری است، ولی معمولاً جفت‌گیری در فصل زمستان انجام می‌گیرد. مدت آبستنی حدود دو ماه است. یک تا پنج بچه می‌زاید. چشم بچه‌ها در یک ماهگی باز می‌شود. بعد از دو ماه از لانه خارج می‌شوند و شنا را شروع می‌کنند. تا شش ماهگی به مادر وابسته هستند. در یک سالگی به سن بلوغ می‌رسند. طول عمر در اسارت حدود ۲۲ سال است.

وضعیت فعلی: به علل مختلف نظیر کم شدن طعمه‌ها، شکار بی‌رویه، آلودگی ناشی از سموم کشاورزی به خصوص سموم کلره، آلودگی‌های صنعتی و سیلاب‌ها، جمعیت آن به سرعت رو به کاهش گذاشته و در بعضی از مناطق به کلی نابود شده است. تا اواخر دهه ۴۰ همه ساله هزاران قطعه از پوست این حیوان که در مناطق مختلف کشور، به خصوص اطراف رودخانه‌ها و تالاب‌های خوزستان شکار شده بود، به خارج صادر می‌شد. در حال حاضر بیشترین جمعیت شنگ در تالاب‌ها و رودخانه‌های شمال و غرب کشور مشاهده می‌شود ولی در مناطق جنوبی به خصوص تالاب‌های خوزستان مانند هورالعظیم و شادگان جمعیت آن به شدت کاهش یافته است. اخیراً تعدادی شنگ در اطراف ماهی سرای جاجرود واقع در نزدیک تهران، سیاهکل و تالش در گیلان مشاهده گردید.