گلفشان ناپگ (تنگ)

نام انگلیسی:  Napag mud vocano      نام فارسی :  گلفشان ناپگ

این گلفشان در موقعیت جغرافیایی N252800 E595559 در استان سیستان و بلوچستان واقع است. لیل نام گذاری این گلفشان به نام ناپک آن است که در گویش محلی مردمان بلوچ منطقه چابهار از این گلفشان به نام ناف (ناپگ) زمین یاد می کنند و آن را به این نام می خوانند. این نام در برخی موارد به عنوان یک واژه کلی برای تمامی گلفشان های منطقه بکار می رود.   گلفشان ناپگ‌ گل‌فشان ناپگ به صورت مخروطی مستقل در سواحل مکران و سمت راست جادهء کهیر-تنگ قرار دارد. این گلفشان از سطح زمین حدود 72 متر و از سطح دریا حدود 102 متر ارتفاع دارد. شباهت زیادی به گل‌فشان چاندارگوپ در غرب پاکستان و شرق‌ رودخانهء هینگول دارد. گل‌فشان ناپگ نمونه‌ای از یک گل‌فشان کاملا مخروطی شکل است.هریسون که در سال 1941 میلادی از این‌ گل‌فشان بازدید کرده،یادآور شده که حباب‌های سبز رنگ بزرگی از گل درست می شوند که در هر چند دقیقه یک بار می‌ترکند و دوباره‌ حباب های دیگری جای آنها بوجود می آیند. مخلوط آب و گل ابتدا شروع به جوشیدن نموده و سپس به صورت فورانهای کوچک به اطراف پراکنده می شوند و روی دامنه گلفشان میریزند و باعث بزرگ شدن آن می شوند. گاهی نیز فوران های مذکور شدیدند و با انفجار و پرتاب زیادی مواد نرم همراهند.

در قله مخروط و در داخل دهانه اصلی، دهانه هایی به قطر چند سانتیمتر وجود دارند که به طور متناوب گل خاکستری یا سبز رنگ از دهانه آنها خارج و به طرف دامنه سرازیر می شود. دوره تناوب این عمل 5 تا 15 دقیقه است و با لرزش زمین همراه است. این گلفشان در فوران های گذشته خود در طول تاریخ، از بالا به پایین پنج تا هفت لایه را به صورت ضخامت های متفاوتی از روانه های اصلی گل بوجود آورده است که روی هم قرار دارند. قدیمی ترین و یا به عبارت دیگر زیرین ترین لایه تا مخروط اصلی خود 500 تا 700 متر فاصله دارد و منطقه ای دایره ای شکل به قطر 1 کیلومتر را پوشانده است. این لایه به صورت روانه ای از گل و آب، تا آن مسافت پیش رفته بوسیله جاده کهیر-بندر تنگ قطع شده است و هنوز بخشی از روانه های گلی در سمت چپ جاده باقی مانده اند. ضخامت این لایه که روی هم قرار گرفته اند بین 40 سانتی متر و حدودا 2 متر است و هرکدام از بالا به پایین بخش دیگری را می پوشاند و به ترتیب قدمت لایه ها زیادتر می شود. رنگ لایه های قدیمی نیز شبیه به مارن های موجود است در صورتی که لایه های جوان نزدیک به مخروط، به خاطر جوانی و داشتن رطوبت بیشتر کاملا تیره تر از لایه های قدیمی به نظر میرسند. بین لایه های پنجم و ششم یک پرتگاه گسلی به عمق 1.5 متر وجود دارد که شیب تندی  نسبت به مخروط و شیب ملایمی نسبت به جاده دارد.

سطح فوقانی روانه های گلی ناهموار است به طوری که راه رفتن روی آنها نسبتا دشوار است زیرا سطح آنها به بلندی های بسیار کوچک تبدیل شده که از یک سلسله ناهمواری کوچک ولی تیز تشکیل شده است. روانه های گلی ابتدا که از دهانه خارج می شوند نرم و خمیری هستند و با افزایش مقدار آنها به سمت پایین سرازیر می شوند و در گرمای سوزان منطقه خشک شده و شکافهای عمیق و طولانی به شکل چندضلعی در بین آنها ایجاد می شود که به مرور بر عمق و وسعت آنها افزوده میشود.

فوران گل با تشکیل حباب هایی با اشکال گوناگون تواْم با سروصدا می باشد. این روانه های گلی سرد که ازدهانه مخروط گل فشان خارج می شوند با گذشت زمان به صورت لایه لایه روی هم قرارگرفته و تا مسافتی دور از دهانه گسترش یافته و در مجاورت هوای گرم و آفتاب شدید منطقه خشک شده و شکاف هایی در آنها پدید می آید، دامنه گسترش این روانه های گلی در اطراف مخروط گل فشان تا 400 الی 500 متر رسیده است. وجود مارن های فراوان در گل های خارج شده رنگ خاکستری آن را سبب شده است.

کوه گل افشان تنگ دارای 100 متر ارتفاع است و اطراف این کوه را بیابانی وسیع فرا گرفته که ظاهرا این بیابان نیز همچون خود کوه ماحصل اتفاقاتی درون زمین است. اطراف کوه به فاصله حدود 200 متر از کوه،چاله ای به عمق حدود 2 متر ایجاد شده که برای رسیدن به کوه باید وارد این چاله شد.

بالا رفتن از کوه اگر فصل بارندگی نباشد؛ تقریبا راحت است. در بالاترین نقطه کوه چاله ای به قطر کمتر ازیک متر و به عمق حدود نیم متر وجود دارد که با گل پوشیده شده است. در فواصل زمانی حدود یک دقیقه،مقداری گل با صدای خاصی شبیه به ترکیدن یک حباب، از چاله خارج و به اطراف پراکنده می شود. احتمالا تمام این کوه در طول سالیان دراز بر اثر فعالیت این چشمه ایجاد شده باشد. در کنار این کوه، دو کوه کم ارتفاع دیگر وجود دارد که به نظر می رسد زمانی آن ها نیز گل افشان بوده اند.

نظرات گوناگونی در مورد علت وجود این چشمه ها ذکر شده که آنوبانینی محتمل ترین آن ها را بیان می نماید. به علت نزدیکی زیاد این منطقه به اقیانوس هند و همچنین شکل خاص پوسته زمین در این ناحیه، پوسته اقیانوس با شیب بسیار تندی در زیر این منطقه به داخل زمین فرو می رود که باعث به وجودآمدن فشارهای زیادی به پوسته زمین می گردد. فشار به وجود آمده باعث خروج آب و به همراه آن گل ولای می شود. این عامل یکی از علت های به وجود آمدن گل فشان ها و چشمه های آب معدنی فراوان دراین منطقه به حساب می آید.

سرد بودن گل و عدم وجود بخار به همراه آن تاییدی بر صحت ادعای ذکر شده است. زیرا در مناطقی که پدیده های مشابهی به علت گرمای زمین و فعالیت های آتشفشانی رخ می دهد، خروج آب گرم به همراه بخار طبیعی تر است. این گل فشان نسبت به گل فشان پیرگل خاش که در سال 1380 به عنوان یک اثر طبیعی- ملی شناخته شده است دارای مزایای ویژه ای است که از این رو می تواند به فهرست آثار طبیعی کشورافزوده شود:

1- فاصله نزدیک آن به بندر چابهار که به علت دارا بودن منطقه آزاد تجاری، سواحل صخره ای کم نظیر وامواج خروشان، جنگل های حراو… همواره مورد توجه مسافرین و طبیعت دوستان بوده و هست.

2- وضعیت توپوگرافی منطقه به نحوی است که تپه مخروطی شکل گل فشان در دشت های منطقه کاملاواضح و نمایان است.

3-  راه مناسب و اهمیت منطقه.