ارگ کلاه فرنگی در شهر بیرجند یکی از بناهایی است که در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده و به لحاظ ویژگی معماری آن از جمله بناهای شاخص و جالب این بنا در شش طبقه و به شکل زیگورات ساخته شده و در گذشته به حسام الدوله معصوم خان خزیمه تعلق داشته که از حکام منطقه بود.
فضاهای قابل استفاده این بنای شش طبقه در دو طبقه قرا دارند و طبقات دیگر را فقط جهت ایجاد فرم ساختهاند. نقشه طبقه همکف ساختمان به شکل مربع میباشد و اتاقهای متعددی آن را در برگرفتهاند. در این طبقه چهار هشتی قرینه و حوض خانهای وجود دارد که در اتاقهای طبقه همکف به فضای اطراف آن باز میشوند. طبقه دوم بنا مشتمل است بر یک محوطه هشت ضلعی و چند اتاق، که یک رشته پله این طبقه را به طبقات بالاتر مرتبط میکند. بخش فوقانی طبقه اول که فقط جنبه تزیینی و نمادین دارد با گچ اندود شده و دارای پنجرههای کوچک و کم عرضی است که جهت تامین نور حوض خانه تعبیه شده است. بالای این قسمت نیز یک بخش هشت ضلعی ساخته شده که امتداد آن به
زائدهای تیز مانند منتهی میشود.
تزیینات و کتیبههای این کلاه فرنگی عبارتند از: مقرنس کاریهای طاقچهها، رسمیبندی سقف، دو گلویی از نوع خنچه پوش در طبقه دوم، تزیینات رسمیبندی سقف هشتیها، رفهای تزیینی و زیبای داخل حوضخانه، گچبری به صورت مشبک در اطراف فضای داخلی گنبد.