غار یخ مراد، کرج

نام انگلیسی:  Yakh Morad Cave    نام فارسی :  غار یخ مراد

موقعیت

غار یخ مراد در استان تهران، در 59 کیلومتری شهر تهران، و نیم کیلومتری روستای آزادبر از توابع شهرستان کرج واقع است.

معرفی

غار در دامنه شمالی دره​ای طولانی منتهی به روستای آزاد بَر قرار گرفته است. از پایینِ غار رودخاته پرآب آزاد بر جریان دارد که آب حوضه کوه هفتخوان و گردنه عسلک را به رودخانه کرج می​ریزد.

بنا به اظهار اهالی منطقه در گذشته بیماران با خوردن یخ دائمی دریاچه انتهای غار که در هیچ فصلی از سال ذوب نمی شود، بهبود می​یافته​اند و به همین دلیل این غار یخ مراد نامیده شده است.

ساختمان

دهانه غار در ارتفاع 2500 متری از سطح دریاست و 3 متر عرض و 8 متر طول دارد. در پشت دهانه، یک تالار سنگلاخی به ابعاد 18×12 متر و ارتفاع 6 متر قرار دارد. در این تالار، تخته سنگی بزرگ به ابعاد 5×3 متر وجود دارد که کف آن صیقلی و گود افتاده است.

گودی کف سنگ نشان می​دهد که برای مدت​ها مدید آبی بر روی آن جاری بوده و اثر بر جای مانده، حاصل تماس صدها هزار ساله جریان آب با تخته سنگ است. احتمالاً نقطه شروع نفوذ آب اسیددار به درز شکستگی اصلی، زاینده غار در سقف همین تالار بوده و آب حاصل از فرایند آهک خوری از اعماق غار خارج و در پایین دست غار وارد رودخانه آزادبر می​شده است. شاید هم بخشی از آب رودخانه، صدها هزار سال قبل و پیش از آن که بر اثر فرسایش، بستر آن در محل فعلی قرار گیرد، از روی همین تخته سنگ وارد غار شده و گودی روی سنگ را به وجود آورده است.

غار به شکل فنری کشیده شده و با شیبی در حدود 30 درجه زایش یافته و ساخت درونی آن چند طبقه است که روی هم قرار دارد.

از تالار نخست سه راهرو جدا می​شوند: نخستین راهرو در سمت راست تالار قرار دارد و پس از طی 20 متر به انتها می​رسد. دومین راهرو در سمت چپ قرار دارد و پس از طی 50 متر با شیبی 10 درجه و مسیر لغزنده به لبه پرتگاهی به عمق 12 متر می​رسد. ورود به درون پرتگاه فقط با وسایل فنی کوه​نوردی امکان پذیر است. در انتهای پرتگاه، یک تالار به ابعاد 15×10 متر قرار دارد و یکی از محل​های تشکیل چکنده و چکیده​های یخی در ماه​های سرد سال است. راهرو سوم، شعبه اصلی غار است و در سمت چپ تالار و 3 متر بالاتر از کف آن قرار دارد و پس از 15 متر به شکافی به طول 2 متر و عرض یک متر می​رسد. یک پرتگاه به عمق 8 متر در زیر شکاف قرار دارد. روی شکاف ورقه آهنی محکمی قرار داده​اند که می​توانیم به عنوان پل روی پرتگاه با اطمینان از آن بگذریم.

تالار دوم غار در ادامه راهرو و به ابعاد 25×20 متر و ارتفاع 10 متر قرار دارد. در تالار دوم دو دهلیز وجود دارد. یک دهلیز به طول 6 متر به چاهی به عمق 7 متر و دهلیز دیگر به طول 10 متر به چاهی به عمق 8 متر منتهی می​شود.

تالار سوم پس از تالار دوم قرار دارد و ابعاد آن 25×30 متر است و بلندترین سقف غار در آن دیده می​شود. دیوارها و سقف تالار پوشیده از غارسنگ​های نخوی و گل کلمی هستند. پرتگاهی به عمق 5 متر این تالار را از دخمه دوقلوی انتهای غار جدا می​کند. دخمه دارای دو فضا به ابعاد 7×6 متر و 4×3 متر است که ارتفاع سقف آن​ها به 5/1 تا 3 متر می​رسد. اولی پوشده از یخ دائمی است و دریاچه یخی اصلی غار و یک آبشار یخی حاصل از چکه​های دیواره در آن جا دیده می​شود. در دومی نیز یک دریاچه یخی وجود دارد. در تابستان تا عمق 10 سانتی متر از یخ دریاچه​ها ذوب می​شود. تشکیل چکنده​ها و چکیده​های یخی این بخش غار از ابتدای آذرماه شروع می​شود و با فصل سرما و بارندگی​ها نفوذ آب​های فرورو، فرایند تشکیل آن​ها ادامه می​یابد و در فروردین ماه به اوج خود می​رسد. با شروع فصل گرما، ستون​های یخ به تدریج ذوب می​شوند و در اوایل خرداد از آن همه پدیده​های یخی، تنها دریاچه یخ باقی می​ماند.

طول شعبه اصلی غار از ابتدا تا انتها حدود 250 متر و ارتفاع سطح دریاچه، 60 متر پایین​تر از ارتفاع دهانه آن است.

جاذبه​های گردشگری

سرمای غار یخ مراد و برودت زیر صفر آن در فصل​های پاییز و زمستان و ابتدای بهار از ویژگی​های منحصر به فرد آن نسبت به تمامی غارهای ایران است. در غارهای ایران به دلیل وجود بخار آب و فقدان جریان هوای آزاد در ماه​های سرد سال، دمای داخلی حداق 10 درجه از دمای بیرون غارها بیش​تر است، اما در غار یخ مراد در ماه​های سرد سال دمای داخل غار از دمای بیرون کم​تر است. دلیل این پدیده وجود منافذ فراوان بین فضای درون غار و فضای بیرون غار و ایجاد جریان هوا به علت اختلاف فشار بین دو فضاست. شاید جنس کانی​هایی که منافذ در میان آن​ها وجود دارند نیز در این پدیده مؤثر باشد. ارتفاع زیاد غار از سطح دریا نیز عاملی مؤثر در پایین بودن دمای غار است.

غار در تمامی ماه​های سال قابل بازدید است، اما بهترین زمان برای بازدید آن، ماه​های اسفند و فروردین است. در این دو ماه آب​های فرورو ناشی از بارندگی، به صورت چکه وارد غار می​شوند و چکیده​ها و چکنده​ها و ستون​هایی بسیار زیبا و منحصر به فرد در سراسر غار به وجود می​آورند. انعکاس و شکست نور به وسیله این پدیده یخی، منظره​ای بی نظیر را در غار به وجود می​آورد که مانند آن​ها در هیچ غاری در ایران وجود ندارد.